«Quai es be ün zücherin, quai chi’s vezza in quist’ouvra»

Il relasch da la dinastia da fotografs Feuerstein – chi’d es üna da las plü importantas dinastias da fotografs in Svizra – cumpiglia passa 60 000 fotografias. Quist relasch documentescha la natüra, la cultura e’l svilup economic da l’Engiadina dürant quasi tuot il 20avel tschientiner. Trais generaziuns e quatter fotografs han fan part da la dinastia da fotografs da Scuol. I’s tratta da Johann Feuerstein (1871–1945), Domenic Feuerstein (1900–1949) e dals frars Jon Feuerstein (1925–2010) e Mic Feuerstein (1928–2004).

Cun la mort da l’ultim rapreschantant da la dinastia l’on 2010 – nempe da Jon Feuerstein – es gnüda missa ad ir duos ons plü tard la Fundaziun Fotografia Feuerstein. Quella ha il böt da sgürar ed elavurar in möd professiunal il relasch da fotografias sco unità. In ün seguond pass s’ha la fundaziun missa sco finamira d’organisar exposiziuns sco eir toms fotografics preschantond l’ouvra da la dinastia Feuerstein. E quist prüm tom fotografic es gnü preschantà in occasiun d’üna vernissascha in venderdi passà illa sala cumünala da Scuol. Pro’l cudesch biling tudais-ch e rumantsch cul titel «Dinastia da fotografs Feuerstein» as tratta d’üna lavura cumünaivla da la famiglia Feuerstein in collavuraziun cun l’autur Ruedi Bruderer. La vernissascha ha procurà per ün grond interess e per üna sala quasi plaina in venderdi passà a Scuol.

335 impè da 250 paginas

L’idea per ün cudesch davart la dinastia da fotografs Feuerstein es per la prüma vouta statta sün maisa l’on 2019. I’l medem on es eir gnüda organisada ün’exposiziun illa Curuna ad Ardez, ün’exposiziun chi d’eira concepida sco retrospectiva da l’ouvra da Johann Feuerstein. Implü es dal 2019 eir gnü realisà ün film da Ruedi Bruderer pels Cuntrasts dad RTR. Quel film ha purtretà la dinastia da fotografs da Scuol. «La crisa da covid ha lura però retardà nos intent cul cudesch. I nun es nempe plü stat pussibel dad ir a far retscherchas i’ls archivs ed uschea vaina pür darcheu tut per mans quist proget vers la fin dal 2023», disch Seraina Feuerstein.

La descendenta da la dinastia da fotografs, chi’d es svessa artista e graficra ed abita a Turich, ha inizià il proget ed es eir statta la manadra da proget pel nouv cudesch. Eir seis frar Gian Cla Feuerstein, chi’d es il president da la Fundaziun Fotografia Feuerstein, es stat fich ingaschà pel proget dal cudesch ed ha tanter oter chürà il fundraising. Impü ha el eir contribui sco autur las passaschas davart la stretta colliaziun dals fotografs Feuerstein cul Parc Naziunal Svizzer.

Quatter fotografs e 400 fotografias

Seraina Feuerstein es statta respunsabla per la schelta da las 400 fotografias, chi fan uossa part da la nouva ouvra. Tenor ella d’eira al principi planisà da realisar ün’ouvra da var 250 paginas, il prodot final dà uossa ün’invista illa dinastia da fotografs sün passa 335 paginas. Ma da far quista schelta nun es stat uschè facil: «Vairamaing n’haja provà da tscherchar oura quai chi d’eira il plü special per mincha fotograf – dimena ils highlights. Ma quai nu d’eira uschè simpel, perquai chi s’ha pro minchün da dar üna buna ün’invista in tuot sia ouvra da vita», disch Seraina Feuerstein ed agiundscha: «Quai es be ün zücherin, quai chi’s vezza i’l cudesch ed i’s pudess amo publichar blers cudeschs davart ils fotografs Feuerstein.»

Sustegn illa concepziun ed a reguard la grafica ha la manadra da proget eir survgni da sia figlia Ina Bucher, chi’d es daspö 15 ons graficra. Eir sia seguonda figlia Letizia Bucher es statta intretschada i’l proget e s’ha dedichada a l’elavuraziun da las fotografias. Tenor la mamma e sias figlias esa stat ün bel process da collavurar, alch ch’ellas sun fingià adüsadas daspö blers ons. Però uschè intensiv sco per quist proget nun han ellas amo mai lavurà insembel vi d’ün proget. «Nus eschan tuottas sül listess livel. Ma id ha schon dat discussiuns, las qualas sun però stattas fich constructivas e nus eschan uossa tuottas fich cuntaintas e superbgias dal prodot final», declera Seraina Feuerstein.

La «Champions League» dals fotografs

Per l’elavuraziun da las biografias dals quatter Feuersteins i’l cudesch es stat respunsabel Ruedi Bruderer. El cugnuoscha a Seraina Feuerstein fingià daspö sia infanzia ed ha eir collavurà cun Mic Feuerstein pro RTR. Fingià in occasiun da seis film per RTR davart la dinastia da fotografs Feuerstein dal 2019 ha Ruedi Bruderer ramassà blera documainta e material in connex cun la vita dals quatter fotografs. «Davo corona n’haja intensivà la lavur e n’ha passantà bler temp in archivs in Engiadina ed impustüt in l’Archiv dal stadi a Cuoira per pudair gnir ad ulteriuras infuormaziuns. Ma eir persunas indigenas – sco Richard Marugg barmör o Jachen Egler – am vaivan pudü güdar pro mias retscherchas», disch Ruedi Bruderer. El agiundscha cha seis plü grond infuormant ed agüdant saja stat Corsin Feuerstein, chi’d ha impustüt pudü quintar bler our dal circul da la famiglia e cun il qual el ha passantà bler temp. Perquai til displascha ferm cha Corsin Feuerstein, chi’d es mort inaspettadamaing quista prümavaira, nun ha uossa plü pudü tour in man quist cudesch davart seis frars, bap e bazegner fotografs.

Uschea es lura infra var ün on e trais quarts a partir da la fin dal 2023 naschüda l’ouvra «Dinastia da fotografs Feuerstein», la quala es cumparüda uossa pro la chasa editura Scheidegger und Spiess AG da Turich. In occasiun da la vernissascha s’ha eir l’editur drizzà al public ed accentuà cha la dinastia da fotografs Feuerstein nu saja be üna da las plü importantas da la Svizra. Dimpersè ch’ella giova illa «Champions League» dals fotografs insomma. Perquai nun es tenor el il cudesch be d’interess per l’Engiadina, dimpersè per tuot la Svizra e sur seis cunfins oura.