L’emprim center d’asil en il Surses

A l’entschatta vegnia il nov center d’asil a Murmarera ad avair radund 20 cussadentas e cussadents. E quai malgrà ch’igl avess plazza per bler dapli en l’anteriura chasa da scola Scalotta (guarda box), sco che Georg Carl ha explitgà il mardi passà en occasiun da la saira d’infurmaziun a Beiva: «En il nov center da transit pudessan nus alloschar maximalmain radund 80 persunas. Per regla na surpassa l’occupaziun da noss centers d’asil dentant betg 60 ​% da la capacitad.» Il Chantun dovria reservas, en cas d’urgenza. Cura ch’ils ­emprims cussadents e las emprimas cussadentas arrivan lura exact a Murmarera n’ha il manader da partiziun asil e return da l’Uffizi da migraziun e da dretg civil dal Grischun betg pudì dir. I vegnia dentant ad esser pli u main mez matg e damai pli tard che spetgà.

Il Scalotta è il nov Rustico

Oriundamain era il Scalotta numnadamain planisà sco successur dal Rustico a Laax ch’è serrà dapi il mars 2025 (la FMR ha rapportà ils 1. d’avrigl 2025). Sulet la chascha da brevs cun l’adressa veglia – TRZ Rustico, Via Marcau 4 (guarda foto) – ha pudì far la midada ad uras. Las cussadentas ed ils cussadents da Laax han ins percunter stuì distribuir sin auters centers grischuns, uschia il manader dal ­ressort collocaziun ed assistenza tar l’Uffizi da migraziun e da dretg civil dal Grischun Edvin Demunt: «Nus avessan gugent fatg ina transiziun da Laax a Murmarera senza ­interrupziun. Las ­lavurs da reconstrucziun dal Scalotta èn ­dentant sa retardadas.»

Tgi che vegn ad abitar a Murmarera, hajan ins dentant per part gia decidì, sco che Edvin ­Demunt ha ditg vinavant: «Nus avain gia ­elegì diesch tochen quindesch persunas. Tut quellas èn gia stadas en auters centers. Uschia èsi pli simpel da cumenzar cun il ­manaschi e da far experientschas al lieu, cunquai che quellas persunas enconuschan gia nossas reglas.» I pudess numnadamain esser necessari da far pitschnas adattaziuns, per exempel areguard la mobilitad u en ­connex cun la situaziun da traffic sur il ­Güglia. Ina giada ch’il manaschi funcziuna, possian ins alura er auzar il dumber da cussadentas e cussadents.

Nagins uffants che ston ir a scola

Cler è en pli era ch’il Scalotta na vegn betg ad alloschar uffants obligads d’ir a scola. Per l’ina na saja il lieu betg adattà e per l’autra dispona il Chantun gia da set auters centers cun scolas, declera Georg Carl. Sco ch’el ha declerà, vegn il Scalotta dentant ad esser en mintga cas in manaschi maschadà: «A ­Murmarera vegnan alloschads requirents e requirentas d’asil sco er Ucranaisas ed ­Ucranais cun basegn da protecziun. Ed i vegn segir ad esser ina maschaida cun dunnas ed umens.» Ord experientscha saja quai meglier per il manaschi. Plinavant hajan las cussadentas ed ils cussadents dal Scalotta per il pli tranter 20 e 50 onns e derivian cunzunt da trais pajas: «En il Grischun èn las bleras persunas che tschertgan asil dad Afganistan, ­Tirchia e Siria. E quai vegn pia er ad esser uschia a Murmarera.»

In pau sco ina gronda WG

La cumpetenza da decider, tgi che vegn nua, quella saja dentant cleramain tar il Chantun, e betg tar ils requirents e las requirentas d’asil, sco che Georg Carl ha accentuà. Sch’insatgi sto ir en in center isolà sco apunto a Murmarera, possia quai chaschunar in pau malcuntentientscha: «Cunzunt ils giuvens fissan pli gugent en ina citad u almain en in lieu pli central. En general èn las requirentas ed ils requirents dentant era simplamain cuntents dad avair in albiert.»

Concret munta quai ch’els dorman a Scalotta en chombras da quatter fin sis persunas e letgs da cajuta. Ultra da stgaffas dispona mintga chombra era d’ina frestgera e tut tenor plazza d’ina maisina e sutgas. Tut las ulteriuras stanzas – sco la cuschina e la lavandaria – dovra l’entira chasa communablamain.

E damai datti era cleras reglas a Scalotta sco en mintga auter center d’asil, explitga Georg Carl: «La vita en in center d’asil è in pau sco en ina gronda WG. I dat in plan cun differentas incumbensas sco schubregiar spazis communabels e mintgin sto far sez las cumissiuns, la laschiva e cuschinar.» Per quai ha mintga cussadenta e cussadent a disposiziun radund 380 francs il mais. Tut tenor situaziun e status vegnan vitiers mesiras d’integraziun sco curs da ­lingua u bigliets per il traffic public. E sch’i dat la pussaivladad, pon las cussadentas ed ils cussadents era lavurar, gist sco quai ch’igl è stà il cas a Laax.

Nagina resistenza en il Surses

Co che la vita en e cun il nov center Scalotta vegn propi ad esser a Murmarera, vegn pia pir a sa mussar en il decurs dals proxims mais. Georg Carl na quinta dentant cun nagins ­problems pli gronds: «I po dar conflicts pli ­pitschens, per exempel tranter cussadents. Ma uschiglio n’avain nus mai gì difficultads pli grondas. E savens na realisescha la populaziun gnanc ch’ils emprims cussadents èn arrivads.»

Il manader da partiziun asil e return da l’Uffizi da migraziun e da dretg civil dal Grischun ­constatescha plinavant che la situaziun ­areguard ils centers d’asil è sa calmada en ­general: «Il Rustico a Laax aveva sveglià avant passa diesch onns bler dapli emoziuns e ­resistenza a la saira d’infurmaziun. Ma ­cunquai ch’i dat ­dapli centers en il Grischun, na procura ­l’avertura d’in nov betg pli per ina tala recepziun negativa.» E la finala n’haja er a Laax dà nagins problems.

Ch’il Scalotta na frunta betg sin resistenza è alura sa mussà a la saira d’infurmaziun en la Sala Polivalenta a Beiva. In dals radund 30 ­preschents ha explicitamain confermà: «La populaziun da Surses n’è betg encunter il ­center.» Ed er il president communal Daniel Wasescha ha ditg envers la FMR ch’igl n’haja dà nagins resuns negativs envers la ­vischnanca. En quest reguard èsi stà ordvart ruassaivel en il Surses. Ma l’interess era malgrà quai grond a la saira d’infurmaziun.