Expertas ed experts n’èn betg perina pervi da la regulaziun da lufs

«La situaziun fiss anc bler mendra, sch’ins n’avess betg sajettà ils lufs. Perquai èsi impurtant che l’ordinaziun da chatscha vegnia nizzegiada cumplainamain.» Quai è la ferma persvasiun dal president da l’Uniun purila grischuna, Thomas Roffler (PPS).

Per la presidenta da l’uniun LufCH (CHWolf), Christina Steiner, èsi percunter evident ch’il Grischun «profitescha senza resguard» da la nova ordinaziun da chatscha e ch’il Chantun mazzia er animals da trieps che vivan discretamain. Quellas duas posiziuns divergentas han els exprimì envers l’agentura da novitads Keystone-SDA.

Dapli stgarps – malgrà regulaziun

Tar ils fatgs: Durant la fasa da regulaziun decretada – tranter settember e schaner 2024/25 – ha il Grischun sajettà 48 lufs. La fin d’avust 2024 avevan las autoritads dumbrà da l’autra vart 142 stgarps d’animals da niz. Quest avust, damai exact in onn pli tard, èn vegnids registrads 167 stgarps d’animals durant la stad. Per la fasa da regulaziun actuala ch’ha entschet ussa (2025/2026) ha il Grischun puspè inoltrà lunschor las pli bleras dumondas da reducziun tar l’Uffizi federal d’ambient (UFAM/BAFU). Animals giuvens en 17 trieps vuless il Chantun sajettar, in triep vulessan las autoritads eliminar cumplettamain. Per cumparegliar: Il chantun Vallais vuless intervegnir mo tar tschintg trieps. Durant la fasa da regulaziun 2024/25 eran vegnids sajettads en il Vallais 34 lufs.

Cun la revisiun da la Lescha da chatscha il december 2022 ha il parlament pussibilità da sajettar preventivamain lufs, e quai anc avant che quels avessan stgarpà animals da niz. Durant quel onn avevi dà en il Grischun 517 stgarps d’animals da niz. Quai saja stà «monstrus», sa regorda il pur Thomas Roffler. Sch’i na dess oz betg las schluppettadas preventivas, lura fiss quest dumber probablamain vegnì surpassà quest onn, da quai è el persvas.

Lufs singuls van per nursas

In cas spezial è capità questa stad en l’Engiadina Bassa. Là avevan las autoritads sajettà l’onn passà il triep dal Fuorn ch’è per part domicilià en il Parc Naziunal Svizzer. Quella regulaziun è vegnida fatga malgrà ch’igl aveva dà ina petiziun e protestas. Il triep era vegnì resguardà sco culpabel per duas attatgas sin arments.

Il triep era pia mort, ma tuttenina hai dà paucs mais pli tard numerus stgarps da nursas en la val. Pir l’entschatta da settember da quest onn ha l’uffizi chantunal responsabel confermà in nov triep. A quel han las autoritads dà il num «Sinestra». Avant discurrivan experts mo d’in pèr da lufs che aveva chaschunà in donn.

Il triep precedent avevia purtà dapli ruaus, ha ditg il directur dal Parc Naziunal Svizzer Ruedi Haller en discurs cun Keystone-SDA. La stad 2024 n’avevian ins numnadamain registrà nagins ulteriurs stgarps d’animals da niz, danor ils dus arments mazzads.

Dad eliminar in entir triep pudess damai schizunt stgaffir plazza per lufs singuls che pudessan esser la fin pli problematics per l’agricultura, ha confermà Christina Steiner da l’uniun LufCH. Lufs singuls prendian numnadamain pli tgunsch en mira ina preda simpla. Da stgarpar ina nursa pauc survegliada saja bler pli simpel per in luf singul che da mazzar per exempel in tschierv spuritg.

Cun quell’ipotesa po era Thomas Roffler per part ir d’accord. Il pèr da lufs saja sa cumportà durant la stad da maniera «fitg problematica». Ma el saja trist ed i na saja simplamain betg chapaivel pertge ch’ins na possia betg intervegnir pli spert. Il BAFU n’ha anc betg approvà ina dumonda per sajettar parzialmain il triep da «Sinestra».

Betg perina tar la protecziun da muntaneras

L’uniun LufCH renda attent da sia vart ad in studi da la Lettonia. Tenor quel n’èsi betg ina buna soluziun per la tratga d’animals da niz da simplamain eliminar ils trieps da lufs. Pli prudent saja da proteger e survegliar las muntaneras. Ma quella protecziun stoppia vegnir fatga en moda seriusa e consequenta, ha ditg Christina Steiner. Lur uniun – LufCH – sustegnia perquai dapi intgins onns manaschis agriculs. Quest onn hajan els gidà sin var 30 alps.

«Il meglier è anc adina da simplamain proteger las muntaneras», ha ditg er Ruedi Haller. El chatta dentant er impurtant da schluppettar in tschert quantum da lufs. Da crair ch’ins possia guntgir cun schluppettadas da lufs da stuair proteger las muntaneras, quai na funcziuneschia dentant betg. «Nus duvrain domadus – regulaziun e protecziun. En tge mesira stuain nus ussa però anc chattar ora», ha el ditg envers la Keystone-SDA. En Svizra manchian qua anc las experientschas durant plirs onns.

D’in auter avis è qua il president da l’uniun purila, Thomas Roffler. Ina protecziun seriusa da las muntaneras chaschunia uschè gronds custs che adina dapli persunal d’alp na veglia betg pli s’adossar tut quellas stentas, sch’il luf mazza la fin tuttina nursas.

A lunga vista saja perquai periclitada l’alpegiaziun. «Tar quella na vai betg mo per ils products d’alp, mabain era per la tgira da la cuntrada e da la biodiversitad», manegia Thomas Roffler. Tut quai ensemen saja definitivamain pli impurtant ch’il luf.

Duas intervenziuns en il parlament chantunal

Sche las lubientschas federalas da schluppettar na’l cuntentan betg, lura vul il pur e deputà Thomas Roffler cuntinuar il cumbat ed inoltrar gia en la proxima sessiun d’october– ensemen cun la fracziun da la PPS en il Cussegl grond dal Grischun – duas intervenziuns.

Ina intervenziun vuless integrar dapli chatschadras e chatschaders en la chatscha da lufs. Actualmain dastgan quels sajettar sin lufs be durant la chatscha auta, e be sch’els èn stads preschents ad ina saira d’infurmaziun. Il deputà Thomas Roffler less schlargiar quella pratica sin la chatscha bassa, sin la chatscha speziala e sin la chatscha da guetta.

La segunda intervenziun less prolungar insumma la chatscha sin lufs. L’onn passà n’èn betg vegnidas exequidas tut las schluppettadas ch’eran atgnamain lubidas. 67 lufs avessan dastgà vegnir mazzads, 48 èn la finala vegnids sajettads. Sco raschun per quella differenza han ils guardiaselvaschina declerà ch’i saja cun il temp adina pli difficil da distinguer ils animals giuvens (ch’èn lubids) dals lufs creschids. Sche la chatscha da lufs cumenzass pia gia durant l’avust enstagl pir il settember, simplifitgass quai – tenor Thomas Roffler – la lavur dals guardiaselvaschina en quest reguard.

Ina tala politica da regulaziun da lufs saja dentant la faussa via, manegia Christina Steiner. I dovria ina bun’infurmaziun, la protecziun da las muntaneras e meglras cundiziuns da lavur per il persunal d’alp. Tenor sia uniun LufCH duessan vegnir sajettads be quels lufs che stgarpan animals da niz che fissan atgnamain survegliads bain.