Ün «homo digitalis» in scoula

In chasa da scoula a Scuol es pel mumaint in visita ün giast insolit. In man tegna’l seis smartphone, our dals s-charps i’l tschop, illa chamischa ed illas chotschas glüschan da tuotta sorts s-cherps electronics: Cabels, fibras da vaider, plattinas, processurs e transisters han rimplazzà seis dadaint organic. Implü è’l circundà d’ulteriurs guaffens electronics chi s’activeschan schmachond sün ün pedal miss ad ir per las aspectaturas e’ls aspectaturs.

Il pruoder patischa d’ün disturbi analog-digital e porta perquai il nom «Analog-Digital-Disorder-Man», scurzni ADD-Man. I’s tratta d’üna installaziun d’art, s-chaffida da René Fritschi, chi’d es intant exposta fin las vacanzas da Nadal illa cuort da la chasa da scoula a Scuol, güst sper l’entrada in sala cumünala.

«Provochar üna reflexiun»

«L’installaziun n’haja s-chaffi per visualisar che cha la digitalisaziun fa cun l’uman», quinta l’artist. Insè es il ADD-Man üna poppa da moda cha René Fritschi ha cumplettà cun ün masdügl d’apparats electronics moderns ed istorics dals ons 60 e 70 da l’ultim tschientiner.

Avant trais ons d’eira il ADD-Man fingià üna jada expost illas localitats da MiaEngiadina a La Punt Chamues-ch. «Quella vouta d’eira mia intenziun da provochar üna reflexiun davart diversas dumondas: Che capita pel mumaint a reguard la digitalisaziun? Am pertocca quai? Am interessa ed occupa quai? O am sun quels svilups listess?», explicha René Fritschi.

Our d’ün barat cul magister Fadri Mosca, chi instruischa a Scuol tanter oter ils roms etica e medias ed informatica, es lura resultada l’idea d’expuoner il ADD-Man in scoula – eir per til integrar in l’instrucziun. «Eu sun svess fan d’installaziuns chi ans animeschan da stübgiar, chi muossan alch da nossa società», disch il magister. «Pro la digitalisaziun esa evidaintischem cha quai es ün grond tema pella società – ed uschea natüralmaing eir in scoula.»

Commouver, registrar e survagliar

Ils apparats chi circundeschan il ADD-Man rapreschaintan aspets da la digitalisaziun chi valan – almain tenor l’artist e’l magister – la paina da ponderar plü a fuond.

Tachà via duos electrodas cul dadaint electronic dal «homo digitalis» es ün oscillograf chi visualisescha il battacour – e cun quai eir cha la digitalisaziun e’l consüm da medias digitalas influenzeschan nos bainstar: Scha nus nu gnin a pos retschevond di e not mails, messagis e novitats, scha las reacziuns sün üna fotografia cha nus mettain sün alch rait sociala ans fan dvantar euforics o scha’ls cuntgnüts cha’ls algoritems da Tiktok, Instagram o X  preschaintan a nus sainza fin ans deprimeschan.

Dasper l’oscillograf as rechatta üna chaista da metal. Our d’üna sfessa s’impizza e’s stüda üna glüm verda. «Quella chaista cuntegna üna harddisk e simbolisescha cha l’internet es üna blackbox chi registrescha tuot nossas activitats online», declera René Fritschi. Che chi capita culs messagis, commentaris, fotografias e videos illa blackbox, da quai nu vaina ingüna controlla, i po gnir copchà, multiplichà, miss in oter context – scha nus dain il permiss o na.

Montà sün üna stanga da metal sper il ADD-Man es üna camera da survaglianza chi segua ils movimaints da quellas e quels chi contaimplan l’installaziun. «Quella camera simbolisescha cha nus  gnin suvent survagliats culs mezs da la digitalisaziun», disch l’artist. Schi’s voul o na: I’l tren o bus, sün staziuns plü grondas, pro üna o tschella porta d’entrada ed intant dafatta i’l god registreschan cameras da survaglianza o traplas fotograficas che chi capita i’l focus da lur opticas – ed arcuneschan las registraziuns forsa per eivnas, mais o dafatta amo plü lönch. L’installaziun simbolisescha quels mezs electronics, ma ella svess nu registrescha o arcunescha ne purtrets, ne tuns. 

Abundanza da tematicas per l’instrucziun

«Il ADD-Man rapreschainta diversas tematicas cha nus pudain tematisar in scoula», disch il magister Fadri Mosca. «Che capita cun mias datas? Che effet ha quai schi’s passainta plüssas uras al di vi dal smartphone? Che consequenzas socialas han ils algoritems chi preschaintan a nus be amo cuntgnüts chi correspuondan a noss’aigna persvasiun?» Chi sarà interessant d’observar in che möd cha’l ADD-Man vain tematisà in scoula, che discussiuns ch’el chaschuna forsa. «Co giain nus sco società intuorn culla digitalisaziun? Chattaina üna consens davart ütilisaziun dals mezs digitals? Chattaina üna strategia per proteger ils uffants?», disch Fadri Mosca.

Renè Fritschi agiundscha ch’el nu vöglia generalmaing metter in dumonda la digitalisaziun. «Nus tuots profitain eir dals effets da la digitalisaziun ed ans stain ingaschar per quella. Ma i va per quai co cha nus giain intuorn cun quella.» Ed ingio scha na in scoula füss il lö adattà per sensibilisar ed animar üna reflexiun critica davart ils effets da la digitalisaziun?