La-la-la – schuschurar – performar
Igl è vegnì flirtà cun il microfon, il public ha gidà a scriver in text, Flurina Badel ha inscenà in blackout litterar ed Asa Hendry ha «sautà» ses nov cudesch. Ils emprims Dis da litteratura che han gì lieu a Cuira èn sa deditgads a la performanza.
Tgi che stat davant ina pictura abstracta sa dumonda magari: È quai insumma art? Ma en quel mument che las colurs u las furmas da la pictura tschiffan il contemplader, daventa la dumonda vana. Sumegliant èsi cun ina performanza: Tge ha lezza insumma da far cun litteratura? Ma en quel mument ch’il moviment e la lingua d’ina performanza fascineschan la contempladra, daventa la dumonda obsoleta.
Ad Asa Hendry e Flurina Badel è gist gliez reussì. Lur performanzas han tschiffà e fascinà questa fin d’emna il public dals Dis da litteratura en la Postremise a Cuira. Gliez è stà da sentir vi da l’applaus. Cun metter la performanza en il center han quests Dis da litteratura mussà quant creativa, spontana, expressiva, pensiva u divertenta che questa furma d’art po esser.
Giagliardia consequenta
Sco emprim ha l’autura e performadra Flurina Badel intimà il public ad in suspir collectiv. Aspectaturas ed aspectaturas ha tratg flad e suspirà. Lura ha l’autura, vestgida tut en nair, prendì plaz ad ina pitschna maisa ed è sa deditgada al blackout da «La müdada» da Cla Biert.
Las paginas da quest classicher da la litteratura rumantscha èn stadas projectadas en format grond en sala. Ma igl èn cumparids be singuls pleds sin las paginas, magari lungas serias da «la-la-la», «sch-sch-sch», «m-m-m». Flurina Badel ha prelegì questas silbas u quests bustabs cun ina expressivitad surprendenta. Il «la-la-la» ha sumeglià in chantinar, il «sch-sch-sch» ha schuschurà, il «m-m-m» ha exprimì gust, disgust, tema u mirveglia en tuttas nianzas pussaivlas. Ed adina puspè ha il blackout litterar relevà in u l’auter citat da Clà Biert.
La dramaturgia da quest condensat performativ ha persvadì entras sia varietad ed entras sia giagliardia da performar las passa 300 paginas dal classicher consequentamain cun questa idea bunamain banala.
Public votescha e flirtescha
15 differentas occurrenzas han ils Dis da litteratura purschì questa sonda e dumengia. Tar duas occurrenzas ha il public sez pudì daventar activ.
La dramaturga Selina Beghetto ed il schurnalist Jürg Gautschi han scrit in’istorgia sin empustaziun. Cumenzà han els la sonda. Il public ha dastgà votar davart il cuntegn da l’istorgia, per exempel: Èsi ina romanza u in drama? Fima la persuna principala ses emprim joint u perda ella sia ghitarra? Il resultat ha il duo Gautschi-Beghetto prelegì la dumengia. La prelecziun è vegnida registrada ed ins la po tadlar sin la pagina d’internet dad RTR.
Era per in «flirt cun il microfon» ha il public dastgà vegnir activ e s’annunziar spontan. Timothée Zaremba da Mustér ha performà ina ballada ritmica cun il titel «Scartira nulla emissiuns» cun passa 20 strofas: «Jau sun carschius si, per in mund ch’ei dat buca pli, denter duas tiaras, treis lungatgs, quater bunas olmas e tschun melli prescripziuns biblicas (…) Jeu fetsch part d’ina generaziun trumpada. Gie, igl ei vegniu empermess bia a nus. Ina carriera. Dus autos on garascha. Treis habitaziuns da vacanzas, quater destinaziuns da siemi mintg’onn. Tschun melli francs sco bonus per il Biemaun.»
In saut sco vernissascha
Per la vernissascha da ses cudesch «Archiv» ha Asa Hendry sautà – empè da preleger – ensemen cun Xdzunúm Danae Trejo-Boles. Durant il saut performativ han las duas persunas adina puspè scuvert singulas parts dal corp cun scrit si chavazzins da la nova ovra: «Igl aug di», «nuot», «la mumma di», «l’aura tegn», «la plaga ei», «aviarta».
Il saut ha resplendì l’atmosfera pesanta che sa manifestescha cun leger «Archiv». Asa Hendry scriva d’in figl che observa ses geniturs. Il bab tascha – e tradescha tuttina bler cun ses gests. La mamma discurra d’incuntin – ma na vegn betg da zuppentar cun tut quests pleds la plaja averta en famiglia. La paja è il trauma che deriva d’ina stad si d’alp durant l’uffanza dal bab. E malgrà tut taschentar, u gist pervi dal taschentar, va il trauma vi sin il figl.
Definitiv era il 2026
La dumengia, a la fin dals Dis da litteratura, han ils organisaturs Rico Valär e Gianna Duschletta annunzià ch’i dettia l’onn proxim ina cuntinuaziun. Ils Dis da litteratura han puspè lieu a Cuira en la Postremise ils 7 ed 8 da november 2026.
Gust da leger dapli?