Il tunnel n’ha nagina prioritad
Sin incumbensa dal Departament federal per ambient, traffic, energia e communicaziun ha la Scola politecnica federala Turitg (SPFT) analisà quest onn radund 500 projects planisads per sviluppar l’infrastructura da traffic naziunala. Il rapport ch’è vegnì publitgà ils 9 d’october 2025 tracta er il sviament da Beiva. Per la perioda 2025 – 2045 n’ha quel en la furma planisada nagina prioritad. I saja da tschertgar alternativas, uschia la conclusiun da la SPFT.
Las immissiuns da traffic èn dapi decennis in tema a Beiva. Gia l’avrigl 2004 ha RTR rapportà curt e setg en il Telesguard: «Era Beiva vul in sviament.» Realisà in tal project n’han ins dentant mai, schegea ch’il Chantun ha proponì ina varianta a basa d’in studi da planisaziun da l’onn 2012: al pe dal Güglia duai in tunnel da 950 meters lunghezza sviar il traffic da transit (guarda maletg). Sa concretisà n’è il project silsuenter mai propi, malgrà ch’il Chantun, la vischnanca ed era la Pro Bivio han accentuà pliras giadas la necessitad (guarda box).
Capità èsi alura tuttina insatge che ha entant consequenzas per il sviament da Beiva. La via pertutgada, vul dir la N29, ha midà l’onn 2020 possessur ed è daventada via naziunala. Ina midada ch’avess stuì esser d’avantatg per il project da sviament, sco che l’anteriur schef dal departament da traffic dal Grischun Mario Cavigelli ha ditg envers RTR il favrer 2017. Ussa para quella midada dentant da franar il project.
Be in da 500 projects
Sco part da la rait da traffic naziunala n’ha il sviament da Beiva cun in tunnel numnadamain nagina prioritad ils proxims 20 onns. Quai concluda la Scola politecnica federala Turitg (SPFT) en ses rapport «Verkehr 45» dals 9 d’october 2025. En quel ha la SPFT analisà e priorisà sin incumbensa dal Departament federal per ambient, traffic, energia e communicaziun (DATEC) radund 500 projects planisads per sviluppar l’infrastructura da traffic naziunala. Da realisar tut quels na fiss finanzialmain betg pussibel per la perioda fixada (2025 – 2045): tut en tut custassan ils projects per sviluppar il traffic sin via, il traffic da viafier ed uschenumnads projects d’aglomeraziun (per exempel vias da velo u da tram, ulteriurs projects per distgargiar il traffic) var 112,7 milliardas francs.
Per insumma pudair priorisar singuls projects ha il DATEC pia definì il suandant rom finanzial: 9 milliardas francs per projects sin vias naziunalas, per projects da viafier tut tenor varianta da finanziaziun 14 u respectivamain 24 milliardas francs e 7,5 milliardas francs per projects d’aglomeraziun. Per il sviament da Beiva cun custs stimads da 193 milliuns francs na tanscha il budget pia betg. Ins stoppia tschertgar alternativas pli favuraivlas per distgargiar Beiva da las immissiuns da trafic, sco ch’ins po leger en il rapport da la SPFT.
«Finamiras probablamain prioritaras»
Ch’i dat da princip in basegn d’agir, quai conferman dentant er ils scienziads da Turitg. En lur rapport taxeschan els la situaziun a Beiva numnadamain cun la categoria 4: «Las finamiras en mira èn probablamain prioritaras, dentant da cuntanscher sin autra via.»
Schliaziuns concretas empè dal sviament via in tunnel, na sajan dentant anc betg sin maisa. Quai han il president communal da Surses Daniel Wassescha ed il president da la Pro Bivio Marc Uffer ditg envers la FMR. Il traffic da transit al pe dal Güglia saja e restia dentant in tema, tant tar la vischnanca sco tar la Pro Bivio. «Fin ussa n’avain nus anc betg contactà ils uffizis a Berna. Ma quai vegnin nus a far, cura ch’i dat dapli infurmaziuns», ha Marc Uffer ditg.
Plinavant resta il sviament er in tema tar il Chantun, sco che cussegliera guvernativa e scheffa dal Departament d’infrastructura, energia e mobilitad dal Grischun Carmelia Maissen ha scrit a la FMR: «La Regenza vegn a s’engaschar per ch’il sviament a Beiva vegnia realisà en la perioda 2025 – 2045.» Ch’i fiss da princip pli simpel da realisar quel, sche la via fiss anc adina ina via chantunala, neghescha ella dentant: «A quella dumonda na datti nagina resposta definitiva. Sco via chantunala stess il sviament numnadamain en concurrenza cun auters projects sco il sviament a Sta. Maria, Susch e Segl – Plaun da Lej.» Tuttina saja cler, che la Confederaziun decidia la finala.
Chattar levgiament per la perla al Güglia
Entant n’ha la Confederaziun anc betg prendì ina decisiun: per la fin da schaner 2026 suttametta il DATEC ils projects che duain vegnir sviluppads al Cussegl federal ed en il decurs dals proxims onns tracta il parlament la proposta. Tuttina para il sviament da Beiva a stuair restar be in giavisch, almain considerond il rapport «Verkehr 45».
Per che la «perla al Güglia», sco ch’ils turistichers numna Beiva, chattia levgiament da las immissiuns da traffic, stoppia perquai era la populaziun da Beiva ponderar alternativas, sco che Marc Uffer ha ditg: «Actualmain pari en general d’esser difficil da realisar sviaments. Nus a Beiva stuain damai era ponderar, tgenina schliaziun alternativa che vegniss insumma en dumonda. Ina tala stuess dentant esser adattada e duess propi procurar per levgiament.» Uschiglio èsi forsa da quintar che la via dolurusa al pe dal Güglia na chatta er ils proxims decennis nagina fin.
«Ins sto far tut il pussaivel»
Radund 3500 vehichels passan en media mintga di il Pass dal Güglia. Quai mussa la statistica da traffic dal Grischun da l’onn 2024. Totalmain ha il quintadur automatic tar La Veduta sin il Güglia pia dumbrà radund 1,28 milliuns vehichels l’onn passà. Quai è in augment da var 20 % en diesch onns (2014: 1,06 milliuns vehichels; 2019: 1,16 milliuns), sco ch’ins po leger en la statistica.
Che Beiva cun sias vias stretgas è fermamain pertutgà d’immissiuns da traffic, quai na fa pia betg surstar. E medemamain èsi chapaivel ch’ins insista dapi decennis sin ina schliaziun. Il Chantun, la vischnanca ed era la Pro Bivio han accentuà pliras giadas la necessitad d’in sviament via in tunnel, sco ch’in sguard enavos mussa.
Speranza grazia als gieus olimpics
Gia in onn suenter ch’il studi da planisaziun dal Grischun aveva proponì il sviament cun in tunnel, ha il Chantun confermà l’impurtanza da quel en connex cun eventuals gieus olimpics d’enviern. In tal sviament saja necessari per ils gieus da l’onn 2022, uschia il messadi da la Regenza al Cussegl grond dal schaner 2013 davart ils gieus. La finala n’èn dentant ni ils gieus ni il tunnel vegnids realisads.
Silsuenter ha il project – sco ch’i para – pers in pau schlantsch. Quai probablamain era pervia da la midada da possess. Quella han ins pudì realisar grazia al GEA dal suveran svizzer al Conclus federal davart la creaziun d’in fond per las vias naziunalas ed il traffic d’aglomeraziun (NAF) dals 17 da favrer 2017.
Ina petiziun senza success
A chaschun da la midada da possess ch’è ida en vigur il 1. da schaner 2020 ha alura la Pro Bivio lantschà ina petiziun a favur dal sviament da Beiva. La finala han radund 1000 persunas suttascrit quella. Success n’ha la Pro Bivio dentant betg gì cun quell’acziun, sco ch’igl è sa mussà entant.
Gia l’onn 2022 n’ha la Confederaziun numnadamain betg considerà il sviament da Beiva sco prioritar en il rom dal program per sviluppar la rait da las vias naziunalas (STEP, perioda 2024 – 2027). Alura hai gì num ch’ins stoppia far ulteriurs studi, sco che la FMR ha rapportà en La Quotidiana dals 3 da mars 2023.
Cun il rapport «Verkehr 45» da la Scola politecnica federala Turitg è il sviament pia vegnì franà per ina segunda giada, sch’el n’è betg schizunt dal tuttafatg giud maisa per ils proxims decennis. Sa mussar stoi dentant anc, quant bain ch’il Chantun, la vischnanca e la Pro Bivio pon far valair lur interess. Anc l’onn 2023 aveva numnadamain la vischnanca Surses scrit en sia visiun per Beiva: «Ins sto far tut il pussaivel, per ch’il sviament vegnia realisà uschè baud sco pussibel.» (fmr/vit)
Gust da leger dapli?