La Val d’Alvra – in epicenter da baus-scorsa
L’emna passada ha il Parc Ela deditgà ina saira a baus: l’inschignera forestala Barbara Huber ha tegnì in referat davart ses studi dals baus da laina en la Val d’Alvra. En quest connex ha ella pudì preschentar spezias periclitadas sco era talas che n’eran fin ussa betg documentadas en Svizra. Ed ella ha era constatà che guauds da trembels han ina particularmain gronda ritgezza da spezias.
«Ils studis da baus mancan in pau ils ultims decennis», ha Barbara Huber ditg mesemna passada en il hotel Belfort ad Alvagni durant ses referat davart baus. L’inschignera forestala independenta da Tusaun ha numnadamain perscrutà sin incumbensa dal Parc Ela la fauna da baus da laina en la Val d’Alvra – ed ha constatà: «Intginas retschertgas han ins fatg anc avant ils onns 70. Alura èsi stà per part in hobi dals umens da perscrutar insects en guauds. Quai manca ozendi.»
Cun ses studi che ha cumenzà l’onn 2022 haja ella dentant pudì cumplettar in pau il maletg manglus. En ils guauds examinads ha Barbara Huber chattà cun sustegn dad Alexander Szallies da la Scola auta turitgaisa per scienzas applitgadas (ZHAW) en tut 737 spezias da baus e tranter quellas 347 spezias da baus da laina (guarda box).
Per part be nums scientifics
Barbara Huber n’ha dentant betg mo chatta numerusas spezias – en Svizra quintan ins cun totalmain radund 1750 spezias da baus da laina –, mabain era spezias ch’èn en privel da svanir u fin uss anc betg documentadas en Svizra. Uschia ha ella chattà en il rom dal studi da nov en la Val d’Alvra il Monomachus saltuarius (tud. Waldgebirgs-Langhornbock, guarda foto), in bau-buc che viva en guauds da muntogna.
Per l’emprima giada documentads en Svizra èn plinavant il Scolytus koenigi (tud. Ahornsplintkäfer), in bau-scorsa ch’ins chatta cunzunt en la vischinanza d’ischis, ed il Bisnius palmi, in bau ad alas curtas che n’ha, sco blers auters chattads en la Val d’Alvra, anc nagin num uffizial tudestg.
En pli pon ins menziunar tranter ils baus ch’èn sin la glista cotschna plirs baus-buc: il Leptura aethiops (tud. Schwarzer Halsbock) ch’è en privel da svanir, il Saperda perforata (tud. Gefleckter Pappelbock, guarda foto) ed il Chlorophorus herbstii (tud. Grünlichgelber Widderbock), ils quals èn periclitads fermamain.
Betg mo ils baus en il focus
Il focus dal studi n’è dentant betg mo stà da documentar la ritgezza da spezias da baus en la Val d’Alvra. Ina finamira da Barbara Huber e dals responsabels dal Parc Ela è medemamain stada da demussar il spectrum da spezias en ils differents guauds. «La fauna da baus da laina variescha fermamain tut tenor tip da guaud ed autezza», ha Barbara Huber ditg en quest connex.
Prendì en mira ha ella damai sis tips differents: il guaud da riva da Streda (Stugl), il guaud da trembels da Solas Davains (Alvagni), il guaud da tieus da guaud da Las Arsas (Alvagni), il guaud da pigns dal Plaun sulla Sesa (Alvagni), il guaud da tieus alpins da Crap Furò (Surava) ed il guaud da schembers da Crap Alv (Bravuogn).
Sco ch’igl è pia sa mussà, ha il guaud da trembels da Solas Davains la pli gronda ritgezza da spezias da baus da laina. «Malgrà che nus avain chattà bleras spezias en quest guaud, ha quel ina fauna fitg exclusiva. 63 spezias da baus da laina avain nus numnadamain chattà be en quel», ha Barbara Huber explitgà. Tant pli impurtant saja damai da mantegnair tals guauds da feglia ch’èn per il solit areguard la surfatscha be pitschens.
Ils proxims pass
Il studi da Barbara Huber ha pia era mussà, tge spazis da viver che ston vegnir promovids per mantegnair ils baus da laina periclitads. Anc n’hajan ins dentant betg decidì, sin tge ch’ins veglia metter il focus, sco che la vicemainafatschenta dal Parc Ela Regina Lenz ha ditg: «Nus savain uss, tge ch’ins po promover, e vegnin a cuntinuar cun in nov project. La furma e finamira stuain nus dentant anc fixar.»
Dapli che mo baus-scorsa
Cura ch’i va per baus da laina, pensan bleras e blers immediat als baus-scorsa. Quels èn enconuschents pervia dals donns ch’els pon chaschunar ad entirs guauds. Sco ch’il studi da Barbara Huber ha mussà, furman ils baus-scorsa dentant be ina minoritad da la fauna da baus da laina en il territori perscrutà: da 347 spezias documentadas èn be 31 baus-scorsa.
Ed er il dumber d’individis da baus-scorsa chattads saja plitost pitschen, uschia Barbara Huber vinavant: «Per cumparegliar: nus avain chattà 491 singuls baus-scorsa. In pitgalain po entant magliar fin 1000 larvas per di.» Per ch’ils baus-scorsa na sa multiplitgeschian betg en massas, saja dentant impurtant da promover lur inimis sco apunta il pitgalain, vespras satiglias u differents auters baus. Concret vul quai dir ch’igl e necessari da mantegnair il guaud uschè natiral sco pussibel. Da remover laina morta gia bandunada da baus-scorsa n’ha pia nagin effect positiv. Anzi, uschia perdian differentas autras spezias ed inimis da baus-scorsa spazi da viver. Quels dovran numnadamain pli ditg ch’ils baus-scorsa da nascher or da plantas mortas.
Gust da leger dapli?