«En emprima lingia èsi plaschair»
Aita Zanetti da Sent (Center) candidescha il proxim onn per in post en la regenza grischuna. Cun ella vul sia partida defender ses terz sez en la regenza, il sez da Jon Domenic Parolini che banduna il gremi. – In discurs cun la candidata Aita Zanetti davart ses gust politic, il pass en l’intschertezza e sia resposta a vischins da Scuol en connex cun sia candidatura a livel chantunal.
La partida dal Center ha annunzià gia mez settember da quest onn da vulair defender ses trais sezs en la regenza grischuna cun trais candidaturas – en emprima lingia cun ils dus cussegliers guvernativs en uffizi, Marcus Caduff e Carmelia Maissen. Ma la partida aveva mess en vista gia lura da preschentar bainprest, en vista a la radunanza da nominaziun dal schaner 2026, ina terza persuna che va en l’elecziun. Quella persuna è Aita Zanetti (55) da Sent. Questa mesemna è ella sa preschentada a Cuira a las medias, ensemen cun ses dus collegas da partida ch’èn gia en uffizi. Aita Zanetti è al mument ina da pliras persunas (guarda boxa) che vul conquistar il sez da cusseglier guvernativ Jon Domenic Parolini che vegn a remetter il post causa limitaziun dal temp d’uffizi.
FMR: Vus avais ditg oz en la conferenza da medias che la decisiun da candidar per la regenza haja stuì madirar. Tge èn stads ils dubis, e tge ha tuttina motivà da far il pass?
Aita Zanetti: Motivà da far il pass ha segir il plaschair che jau hai da far politica, da pudair construir insatge, da ma sviluppar vinavant e d’enchaminar ina nova via. E lura hai jau la fin era gì la persvasiun che jau saja capabla da far quai. Però gea, igl è in grond pass per mai, per mia famiglia e per mes conturn. Perquai hai duvrà ses temp per madirar.
Tge ha motivà il pli ferm – l’obligaziun u il gust?
L’ultim hai jau stuì ma conceder che jau surpigliass gugent l’uffizi. Ma da lura propi far il pass ed inoltrar la candidatura ha duvrà curaschi. Igl è in pass en l’intschertezza, ma in pass che jau fatsch cun persvasiun e plaschair. Cler, jau hai era respect, igl è in’obligaziun ed ina gronda responsabladad. Ma en emprima lingia èsi plaschair.
Tgenins champs politics stessan ferm a cor a Vus en il cas d’ina elecziun?
Il sectur da sandadad ma stat a cor. Ma jau chapesch quel chavazzin «sanadad» en in senn pli vast che enserra plirs nivels, per exempel era las structuras decentralas dad in chantun a favur da sias regiuns periferas. Lura ma stattan a cor la furmaziun e scolaziun, gist sco mamma da quatter uffants che han fatg mintgin in’autra via. Il Grischun sto pudair porscher pussaivladads da furmaziun. E lura vuless jau anc menziunar la lingua e cultura, in champ d’activitad nua che jau sun stada engaschada ferm durant ils ultims onns.
Dapi trais onns essas Vus capo da Scuol. Vischinas e vischins da Vossa vischnanca pudessan ussa dumandar, sche Aita Zanetti mitscha gia da ses post da capo?
Na, mitschada na sun jau anc mai. L’uffizi da capo è ina lavur grondiusa. Jau fatsch quai propi fitg gugent. Ma ussa è sa dada quest’opportunitad. Jau n’hai mai planisà insatge en questa moda, ma jau sun adina stada averta per examinar talas pussaivladads, sch’ellas sa porschan. En avegnir avess jau plaschair da pudair represchentar en la regenza nossa populaziun da Scuol e quella da las valladas dal sid.
Tge qualifitgescha Vus insumma per quest uffizi en la regenza?
Quai èn crai jau las sumegliantas qualificaziuns che distinguan era nossa partida e sia istorgia dals ultims onns: Jau vuless chattar soluziuns, jau vuless empruvar da surmuntar differenzas, vuless surprender responsabladad e manar vinavant en questa moda e maniera il chantun Grischun.
I vegn a dar probablamain in cumbat dir sin dir, cun diversas candidaturas per ils tschintg sezs. As essas Vus conscienta ch’i pudess vegnir difficil e ch’i pudess era dar ina sconfitta l’onn che vegn?
Ord vista da la partida èsi cler: Da betg s’engaschar per defender noss trais sezs en la regenza, quai fiss stà sbaglià. Gea, quel engaschament è cumbinà cun tscherts ristgs. Ma jau sun da l’idea ch’i valia la paina da ristgar il pass. E perquai ves jau mia candidatura sco purschida e sco tscherna per la populaziun grischuna – e betg sco cumbat cunter autras persunas u cunter autras partidas.
Vus faschais gugent cun fain – e numnais quai sco in da Voss hobis. Ma dad ir a raschlar, quai vegn ad esser pussibel adina pli darar?
Entant èsi pli e pli in hobi, perquai che jau n’hai betg bler temp. Ma dad esser sin il prà, da badar la terra, d’avair il sulegl en il dies, da sentir il vent en ils chavels e d’avair il chau liber per laschar ir ils patratgs – tut quai ma fa simplamain enorm bain. Era sche quels muments pudessan vegnir forsa anc pli rars en avegnir.
Pliras candidaturas per ils tschintg sezs
En il fratemp èn enconuschentas pliras candidaturas per las elecziuns da la regenza grischuna ils 14 da zercladur 2026. Sper la partida dal Center ha era la Partida socialdemocratica (PS) gia annunzià da vulair ir en cursa cun il cusseglier guvernativ en uffizi Peter Peyer. Sco che la partida ha ditg envers RTR na saja actualmain betg previsa ina segunda candidata u candidat. Plinavant ha la Partida verd-liberala grischuna (PVL) nominà sia deputada Nora Saratz Cazin uffizialmain sco candidata per la regenza grischuna. La presidenta communala da Puntraschigna candidescha per gudagnar l’emprim sez insumma per la PVL en la regenza grischuna. L’ultima giada aveva la partida preschentà ina candidatura l’onn 2014. Da lez temp aveva Jürg Kappeler candidà, n’è dentant betg vegnì elegì.
Suenter 18 onns absenza, vuless era la Partida populara svizra (PPS) turnar en la regenza grischuna. Quest’emna ha la direcziun da la partida fatg a savair ch’ella proponia al mument la deputada Valérie Favre Accola da Tavau (actualmain presidenta dal Cussegl grond) ed il schef da fracziun Walter Grass (51) dad Urmein a la radunanza da nominaziun per las elecziuns da la regenza. Quella decida la fin finala cun tgi e cun quantas canidaturas che la partida va en la cursa electorala. Sco che la PPS ha fatg a savair quest’emna, pudessan anc ulteriurs interessents s’annunziar per ina candidatura fin a la radunanza dals 4 da december 2025. (rtr/fmr)
Gust da leger dapli?