Mustér

Sfurzar d’acceptar suicidi assistiu?

Ina midada dalla lescha da sanadad dil Grischun duei sfurzar tuttas instituziuns sustenidas cun daners publics sco per exempel casas da tgira ni hospezis d’acceptar il suicidi assistiu. Quella pretensiun ha procurau il mardis sera per ina discussiun fetg animada a Mustér el rom d’in arranschament public davart quei tema. Ils meinis van lunsch in ord l’auter.

parter

Pil pertuccau, pils parents ed amitgs ei la mort in process fetg emoziunal. Quei ton pli sch’il moribund fa patratgs davart in suicidi assistiu. Igl ei il davos pass ch’ina persuna fa pervia da dolurs, temas ni munconza da perspectiva. Quei pass involva automaticamein era la parentella, amitgas ni amitgs, mo era il persunal da tgira dalla pertuccada ni dil pertuccau. Lezs han silsuenter da viver cun quella decisiun che stat naturalmein ella cumpetenza suletta dalla persuna che ha giavischau quei. En Svizra ha ei dau 1729 suicidis assisti igl onn 2023 entras persunas cun dimora en Svizra. 2017 era ei aunc stau 1009.

In sforz?

Il mardis sera ha il Cerchel da lavur «Negin sforz da stuer acceptar suicidi assistiu en instituziuns dil cantun Grischun» arranschau in’orientaziun publica ella Sala Peter Kaiser dalla claustra a Mustér. Dus referents e treis ulteriuras persunas ein separticipadas ad ina discussiun al podi. Il motiv: Il fevrer 2021 ha il Cussegl grond acceptau in’incumbensa che pretenda da formular in artechel ella lescha da sanadad dil Cantun, aschia che tuttas casas e hospezis che survegnan daners publics ston acceptar il suicidi assistiu en lur localitads. Aschia duess vegnir priu la libertad da schar decider sezzas las instituziuns pertuccadas.

El decuors dils onns 2026 ni 2027 vegn il Cussegl grond a sefatschentar d’in tal artechel el rom dalla revisiun parziala dalla lescha da sanadad. «In tal sforz ei cumbinaus cun resalvas eticas fetg seriusas. El restrenscha la libertad dallas instituziuns e dallas persunas pertuccadas che vulan buca vegnir confruntadas cul suicidi assistiu», di Reto Parpan, menader digl Institut per logoterapia ed anteriur menader dalla psicologia dalla Clinica Beverin. El puntuescha ch’in tal sforz cunterfetschi als principis dalla democrazia svizra ed offendi la libertad dalla cardientscha e dalla cunscienzia.

Ina damonda dalla cultura dalla casa

Ch’ina persuna sefatschenta dil suicidi assistiu, sa haver ils pli differents motivs. Sco Raimund Klesse, specialist per psichiatrica e psicoterapia di, pitescha la mesadad dallas persunas pertuccadas d’ina malsogna nuncurabla ni dolurs. Tschella mesadad ei pertuccada surtut da problems e fastedis pischics ni demenza. «La cultura d’ina casa e dalla tgira d’ina persuna gioga in’impurtonta rolla en quei connex. Quella cultura ei era in factur da protecziun», di Raimund Klesse ed explichescha: «Ils motivs daco ch’ina persuna vul ir quella via sa esser la malsegirtad, il sentiment d’esser in buordi ni era la tema da pitir e dalla mort. Il patratg dil suicidi ei l’expressiun d’ina crisa.» En tals muments seigi ei impurtont da mussar alla persuna pertuccada ch’ella seigi impurtonta e vegni appreziada. «En quei connex giogan era ils parents, amitgas ed amitgs in’impurtonta rolla», puntuescha Raimund Klesse.

Ord vesta dil miedi pertuccau

D’in process fetg cumplex plaida Cristian Camartin, miedi specialisau per palliative care al Spital cantunal grischun a Cuera. Mintga cass seigi individuals, seigi la malsogna ni era la vegliadetgna dalla pertuccada ni il pertuccau. El Grischun seigi la tgira palliativa s’avanzada sin in bien stan. Palliative care sa succeder a casa, en ina casa da tgira, en in hospezi ni el spital. 76 % dils pertuccai giavischien quei a casa, mo la fin finala s’adempleschi quei giavisch sulettamein tier rodund 20 %. «Palliative care ei ina tgira fetg cumplexa che cumpeglia da principi il management dils simtoms, la tscherca dallas decisiuns, la reit sociala ed il support dalla famiglia», di Cristian Camartin ch’ei oriunds da Mustér. Gest las famiglias pertuccadas mondien magari en emblidonza. «Cura ch’ina persuna ei en palliative care, ei quei in squetsch era pils parents», constatescha Cristian Camartin. El Spital cantunal grischun seigi suicidi assistiu buca lubius. Persunas che giavischien quei stoppien tschercar persuenter in auter liug.

Ils meinis ein dividi

Ella discussiun da podi e la discussiun libra suandonta als referats da Raimund Klesse e Cristian Camartin eis ei semussau ch’il tema suicidi assistiu ei fetg dispiteivels. Quei ei il cass surtut pertuccont in eventual sforz per instituziuns d’acceptar quei. Ferton che plirs votums beneventan in tal sforz, han autras persunas argumentau encunter. In dils motivs: Era ils concussadents d’ina casa vivan leu nua ch’in persuna fa suicidi assistiu ed era las collaboraturas ed ils collaboraturs ston vegnir a frida cun in tal giavisch e process. Ei savessi esser maneivlamein il cass che bein enqual persuna dil fatg savessi buc acceptar quei e midassi plazza da lavur. Sco Gian-Reto Nufer, meinafatschenta da Puntreis a Mustér di, ha la casa in concept per suicidi assistiu dapi 2017. Entochen oz hagi negin giavischau da far quei pass. Gian-Reto Nufer sedamonda: «Tier nus vegn glieud che tscherca in dacasa pils davos meins ni onns. Eis ei human da far bandunar quellas e quels la casa per in suicidi assistiu?»

Ina gronda sfida

Ruth Camenisch che meina la Casa sogn Giusep a Cumpadials rapporta d’ina tut autra situaziun da sia casa: «Nus havein negin concept per il suicidi assistiu en nossa casa. In sforz fuss ina gronda sfida e pretendess bia discussiuns, ton pli che nus vivin ina cultura cristiana cun ina caplutta en casa.» Johanna Stadler ch’ei menadra dalla staziun palliativa el Spital cantunal grischun di: «Mintga carstgaun ha honur, era la fin da sia veta. Quella honur lein nus respectar e salvar. Persunas che lavuran el palliative care ston haver gronda carezia per carstgauns, mo tuttina cun ina distanza tier quels.» Terminau igl arranschament dil mardis sera ella Sala Peter Kaiser a Mustér ha Reto Parpan: «Alla fin dalla veta eis ei buca da dar dapli dis alla veta, mobein dapli veta als dis.»