pasternarias en Surselva

«Ei dat nuot auter che calar»

A Glion deva ei avon biars onns siat pasternarias. Oz ei Hubert Caduff il sulet pasterner a Glion. Cun reducir il diember da persunal eis ei reussiu ad el entochen ussa da tener petg alla concurrenza dallas stizuns grondas a Glion e contuorn.  En treis onns va Hubert Caduff en pensiun suenter 45 onns da fatschenta.

parter

En Surselva san ins dumbrar culla detta il diember da pasterners che fan e vendan aunc paun. A Glion ei Hubert Caduff cun sias stizuns alla Via Centrala ed a Schluein el quartier d’industria il sulet pasterner. Hubert Caduff cumplenescha proximamein il 63avel onn da naschientscha e va en pensiun en entgins onns. Enviers la FMR di el, ch’el seigi leds da saver calar. Il squetsch dalla concurrenza dallas stizuns grondas daventi pli ditg e pli fetg insupportabels.

Denter Lidl ed Aldi

Hubert Caduff meina dapi dus decennis sia pasternaria a Schluein gest sper il Lidl e cun la pasternaria, il liug da producziun a Strada sper igl Aldi. Ils concurrents gronds ein quasi sils calcogns ad el cun vender paun favoreivel. Ils davos onns han aunc autras pasternarias serrau. «Pervia dalla gronda concurrenza vul negin luvrar pli sco pasternera ni pasterner e lu maunca il persunal qualificau», di Hubert Caduff. 

Dad 85 a 32 tonnas frina

«Nus vendin oz aunc ina tiarza dils products che nus vendevan inagada», di Hubert Caduff enviers la FMR. «Jeu sun avon paucs onns staus sfurzaus da reducir miu persunal per varga la mesadad e stoiel era oz cumbatter mintga di per vegnir da curclar mes cuosts.»

Hubert Caduff di ch’el producevi avon onns paun cun denter 80 ed 85 tonnas frina. Oz drovi el aunc 32 tonnas frina per far paun per sia clientella. «Il motiv principal che biars pasterners privats han ina digren marcanta dalla sviulta ei la preschientscha dils distribuiders gronds sco Coop, Migros, Lidl ed Aldi che porschan paun per prezis nundetg favoreivels. Perfin ils ustiers ella regiun cumpran quei paun enstagl da sustener in menaschi indigen.» Il pasterner da Strada raquenta ch’el hagi udiu d’in gastronom ch’el offereschi gratuitamein il paun a ses hosps. Per buca spiarder memia bia stoppi el cumprar paun bienmarcau.

Il paun ha negina valeta

«Il paun vegn consumaus ozilgi sco product da pintga valeta», di Hubert Caduff che vegn era numnaus da ses enconuschents «Hubi pec». «In paun che cuosta bunamein nuot san ins era dismetter pli dabot.»  Ellas stizuns grondas seigi il paun in carmalader da clientella. Ins vegni en stiziun per cumprar in paun e cumpri lu cun quella caschun gest aunc auters products. «La moda e maniera da far cumissiuns ei semidada era cheu tier nus. A Glion vul la glieud cumprar tut en in liug. Entras quei ein fetg biaras bunas plazzas da lavur ellas pasternarias dalla regiun idas empaglia.»

Paun drova peda

«Il paun favoreivel dalla concurrenza gronda ha strusch la peda da ruassar ditg», declara Hubert Caduff, «dasperas eis ei aschia ch’il paun drova siu temps da schar setschentar ils enzims ella pasta. Sche quels enzims survegnan – sco tier il paun che vegn cotgs alla sperta – buca la peda da setschentar, lu sa quei caschunar allergias e problems da sanadad.» Il pasterner emprendi da far il paun aschia che quel sappi vegnir magliaus cun buna cunscienzia, di Hubert Caduff. «Jeu manegiel che quei sa buc esser dapertut il cass tier quei paun che smiula e ch’ins venda per prezis aschi favoreivels sco quei ch’ils distribuiders gronds fan quei.»

In’opziun realistica

Il davos pasterner da Glion di ch’el contonschi en paucs onns la vegliadetgna da pensiun: «Jeu saiel nunpusseivel surdar miu menaschi cun quella situaziun d’existenza ad ina pasternera ni ad in pasterner giuven.» Sche tut il paun che vegni consumaus en Surselva vegnessi producius en Surselva purschessi quei ina existenza a silmeins quater pasterners ella vallada. «Quei dess in’existenza a silmeins 16 luvrers da pasternaria e conditoria en Surselva.» El hagi adina sperau da saver surdar ina buna fatschenta ad in successur in di, di Hubert Caduff, «mo ils buns temps per nus pasterners ein vargai. Ei dat nuot auter che da calar e serrar las portas.

Pli e pli paucas pasternarias

En siu rapport annual presenta l’Associaziun svizra dils patruns pasterners e pastiziers adina las cefras da commembras e commembers dils davos onns.

Il trend ei negativs. Anno 2000 haveva l’associaziun svizra aunc 2539 commembers, vul dir fatschentas. Onn per onn sereducescha quei diember denton per ver 50 –  100 fatschentas, aschia che l’entschatta dil 2024 dumbrava l’associaziun aunc 1260 fatschentas-commembras. Tenor quella statistica ha l’associaziun aunc 50 fatschentas-commembras el Grischun.

Pli pintga ei la reducziun tier ils «posts da vendita», vul dir tier las stizuns, nua ch’ins sa cumprar paun da pasterners. Quella cefra ei sereducida da 3368 «mo» sin 2502. Cun auters plaids vul quei dir ch’ei  dat – sco per exempel a Cuera – ina concentraziun sin pli paucas interpresas, mo quellas vendan lur paun e lur confisaria en differents loghens el marcau ni ordeifer quel.

L’entira branscha da pasterners e patissiers porscha per gl’auter en Svizra ver 35 000 plazzas da lavur e ver 2100 plazzas d’emprendissadi ella producziun ed ella vendita. (fmr/mg)