«In cudesch è sco la tratga sin il plat»
Flurin Jecker, creschì si en il chantun Berna cun ina mamma sursilvana. El è autur da professiun ed ha gist publitgà ses pli nov cudesch cul titel «Santa Tereza». Bavend in café ha el dà invista en ses mintgadi e declerà danunder che sias ideas vegnan.
Flurin Jecker è naschì l’onn 1990 e creschì si a Münsingen, manaivel da Berna. El ha studegià biologia, ma lura badà ch’el na vul betg lavurar sco biolog. Durant ina fasa da reorientaziun ha Flurin Jecker cumenzà a scriver diari e badà ch’el scriva en sasez gugent. Durant dus onns ha el scrit mo per sai avant ch’el ha survegnì la schanza da frequentar l’Institut svizzer per litteratura a Bienna. Durant ses temp a l’institut per litteratura ha el lavurà sco schurnalist tar la gasetta bernaisa «Der Bund» e sco currier da velo. El è bab dad in uffant ed abita cun sia famiglia en la citad da Berna. Dal 2017 ha Flurin Jecker debutà cun ses emprim roman «Lanz». El è daventà enconuschent ed ha survegnì plirs premis. «Ultraviolett» sa numna ses segund cudesch, ch’è cumparì l’atun 2021. E gist dacurt, la fin favrer è il terz cudesch da Flurin Jecker, cun il titel «Santa Tereza» cumparì. Motiv avunda da dar ina baterlada cun l’autur bernais, che ha ina mamma cursilvana, e discurra perquai era sursilvan.
FMR: Flurin Jecker, Voss cudeschs èn tuts magari cumpacts ed i dà en egl, che Vus scrivais frasas curtas. Vegnis Vus gugent svelt sin il punct?
Flurin Jecker: Na, jau na vegn betg svelt sin il punct. Jau scriv gugent frasas curtas perquai che jau na vuless betg scriver insatge cumplitgà. Ma quai dovra era curaschi. Jau scriv frasas curtas ed agiunsch alura en ina segunda ni terza frasa anc la part che fiss la construcziun relativa. In zic sco che jau discur èn era il tun ed il stil sco che jau scriv. Ma fin ch’il text final vegn stampà, reelavuresch jau ferm mes texts. E fatsch or da tschintg paginas anc ina.
Quai vul dir, che Vus duvrais bunamain dapli temp per surlavurar Voss texts che per il scriver sez?
Gea, quella part nua che jau scriv propi per mes cudesch è ina pitschna. I zic sco il piz dad ina muntogna da glatsch. Ma jau dovr quella gronda e lunga part sco preparativas. Jau congual gugent mia lavur dad autur cun quella dad in pur. L’emprim ston ins arar in champ, alura semnar e dar aua. E quai cuzza enfin ch’i crescha. Pir lura pon ins far la racolta. Ma enfin ch’il product final è sin il plat, dovri anc ulteriurs pass da lavur: far cumissiuns sin martgà, sur il preparar en cuschina, il respirar tut las bunas savurs ed admirar las bellas colurs da la verdura e coier enfin ch’ins po metter ad ir bain la tratga sin il plat.
Co guarda dimena Voss process da scriver ora – da l’emprima arada da la terra enfin tar la tratga sin il plat – da l’emprima idea fin tar il cudesch?
Quai è grev da declerar. Uss per exempel tar mes pli nov cudesch «Santa Tereza» hai jau l’emprim gì l’idea da quest lieu. In lieu davent da la societad, in lieu fictiv, en la fantasia. Quai era mia idea da quest cudesch. Era il protagonist da «Santa Tereza», el sa numna Luchs, è sco in lieu, na fictiv, ma dalunsch davent da la societad sin il santeri. Ed il santeri è in lieu cun pauca vita. E quai è in zic sco lura cur che jau scriv. Quai è ina chaussa fitg solitaria. Ma per vegnir enavos a la dumonda: mes process po esser che jau lavur durant in onn e n’ha alura tuttina betg scrit anc in pled per il cudesch. In zic sco tar il Luchs, che fa sias rundas tras il santeri, per insatge èsi schon bun, ma ins n’ha tuttina nagut da preschentar.
E co guarda in tipic di da lavur ora, sche Vus lavurais in onn entir senza propi producir in lingia concreta per il cudesch?
Jau hai mes dis da lavur: La damaun vegn jau en mes atelier e stun là enfin la saira. Là sun jau concentrà. Ma quai na vul betg dir che jau scriv era propi per mes cudesch. Jau scriv adina, ma betg adina concretamain per mes cudesch. Jau congual quella lavur in zic cun la fasa da far exercizi dad in musicist. Era quel sto sunar bler, adina puspè era differentas chaussas avant ch’el è bun da dar in concert.
Vulain discurrer da Voss pli nov cudesch. Co essas Vus vegnids sin l’idea per quest’istorgia cun il protagonist Luchs?
Mes vegl atelier era gist dasper in santeri. E durant mes dis da lavur vegn jau era savens a spass, mintgatant era dus giadas al di. E da quel temp giev’jau magari bler a spass sin santeri. Quai ha dà in tschert impuls per l’idea. E l’autra part da l’inspiraziun hai jau survegnì, perquai che jau avevi gist lura era ina fasa betg propi productiva – jau ma sentiva in zic sco Luchs, mess a lieu en questa lavur, schon cuntents dad ina vart, ma era magari solitari ed en sasez betg satisfatg cun la situaziun. Ma betg che quest cudesch fiss autobiografic. Jau sun anc bler dapli che Luchs. Jau hai era anc autras rollas en mai, sco per exempel quella dal esser bab.
Co èsi insumma vegnì a da quella che Vus essas daventà autur da professiun?
Durant mes temp da scola na scriveva jau insumma betg gugent. Jau vuleva studegiar biologia, quai che jau hai era fatg enfin che jau hai badà che jau na vuless betg lavurar sco biolog. Pir lura hai jau cumenzà a scriver in diari per mai ed hai badà che jau scriv en sasez gugent, sch’il text na sto betg accumplir tschertas pretaisas. Ed uschia hai jau cumenzà a scriver in cudesch, be per mai. E quai fatsch jau anc adina, scriver, scriver, scriver, be per mai enfin che jau sai – sco in musicist ni in sportist che sto far exercizi – ch’i va lura senza stuair ma metter sut squitsch.
Vus vivais dal scriver – na mettan pissers finanzials betg era sut squitsch?
Cunquai che jau na sun betg bun da scriver sut squitsch, sun jau magari bain abel dad ignorar magari ditg, sche mia situaziun finanziala n’è betg pli uschè buna. Ma cur che la tema daventa alura memia gronda, stoss jau interrumper mia lavur da scriver e per exempel dar in pèr lavuratoris en scolas ni guardar per in stipendi. E pir cur che la situaziun finanziala è puspè sa schliada, scriv jau alura vinavant.
E co vesì alura ora cun il squitsch ni las pretaisas da Voss chasa editura?
Cler che la chasa editura ha il dretg da pretender tschertas chaussas. E cler ch’els vesan gugent che jau vegn a preleger a da tuttas sorts occurrenzas. Ma jau hai emprendì da studegiar bain tge che fa senn per mai e tge betg. Jau na sun la fin finala betg in cusseglier federal che sto star a disposiziun adina. En sasez vess il cudesch Santa Tereza stuì vegnir publitgà in mez onn pli baud. Ma jau hai alura signalisà che jau dovria in zic pli ditg. E quai è alura ì. E sch’i na fa betg senn per mai dad ir en Germania ad ina prelecziun, alura di jau na, ed els enclegian quai. Envezza preleger qua a Berna ni a Soloturn, ni da dar in’intervista a la pressa rumantscha, quai èn chaussas che fan senn per mai e che van si bain era cun mia famiglia, quai fatsch jau gugent. Jau chat impurtant ch’ins guarda bain da sasez.
Vus essas vegnids ludads e premiads gia sco giuven autur, suenter avair publitgà Voss emprim cudesch – co ha quai influenzà Vus?
Quai n’ha betg fatg bler cun mai persunalmain. Flot è che quai ha pussibilità che jau poss viver dal scriver. Da quel temp n’ha jau era betg pudì giudair l’attenziun publica. Jau vuleva simplamain be scriver senza tut quai enturn. Uss, otg onns pli tard, hai jau schon dapli engraziaivladad, perquai che jau sai, che nagut sa chapescha da sez.
Vus essas creschì a Münsingen cun la mamma che discurra sursilvan – tge munta il rumantsch uss per Vus?
Jau n’hai mai emprendì da scriver rumantsch. Quai es mia lingua mamma ed jau discur praticamain era be cun mia mamma e la famiglia da quella vart. Jau sent che mes stgazi da pleds vegn pli pitschen, pli vegl che jau vegn. Ma tuttina è il rumantsch per mai ina lingua natirala che jau chapesch fitg bain passivamain. Cun mes uffant na discur jau betg rumantsch – jau discur be Berndütsch per quai che jau chat fitg impurtant da ma pudair exprimer en tut las finezza linguisticas. E quai ma gartegia bain be per Berndüsch. Ma nagina tema, mes uffant è bler tar sia tatta e là vegn anc adina discurrì sursilvan. Ma per forza anc restar tar questa raffinezza linguistica: Quai m’è era impurtant en mes cudeschs. Jau na prov betg da scriver in tudestg da scrittira che dess far valair che jau sun da la Germania. Na, jau scriv conscientamain cun mes accent svizzer.
Avais Vus forza tuttina il sentiment ch’il rumantsch u la part sursilvana en Vus influenzescha Voss texts?
Sco secondo rumantsch n’enconuschi en sasez betg propi la «populaziun rumantscha da tschep». Ma, uss gist cun Luchs hai jau chattà era tar mai ina tscherta mancanza da pleds ed il betg adina savair co pudair dir per insumma vegnir sin il punct. Ed jau hai il sentiment che quai vegnia in zic da la vart da mia mamma e la glieud si Mustér che jau enconusch. Quai n’è betg manegià negativ, mabain quai ma dà en egl sco particularitad linguistica, ch’els din anc bler «uschia èsi eba». E quest med betg precis da dir ina chaussa, dal rest sco era en il Berndütsch, è quai che jau chat ina gronda differenza congualà cun ils Tudestgs che vegnan adina sec sin il punct.
Gust da leger dapli?