Las linguas naziunalas sut squitsch

Ils chantuns da Turitg e da San Gagl na vulan betg pli laschar instruir franzos en la scola primara. Quella decisiun na procura betg mo tar il Cussegl federal per chaus cotschens, mabain era tar ils cussegliers naziunals grischuns Anna Giacometti e Martin Candinas. Da quellas decisiuns mettian sut squitsch las linguas naziunalas minoritaras. «Jau chat questa decisiun tuppa. Sch’ins na dat betg als uffants gia baud la pussaivladad dad emprender ina segunda u perfin terza lingua naziunala, daventa quai be anc pli difficil», declera Anna Giacometti. Ch’englais emprendian ins tuttina ed anc baud avunda, uschia Anna Giacometti plinavant. Tgenina lingua naziunala che vegnia instruida l’emprim, na dependia tenor la dunna da la Bregaglia betg. «Ma en quest cas sun jau era leda ch’il Cussegl federal ha intervegnì», di ­Anna Giacometti.

Era Martin Candinas dat en la medema crenna: «Jau deploresch la tendenza che adina dapli glieud na vesa betg pli l’avantatg da noss plurilinguissem. Nus essan ina unitad ed en in pajais tutga quai simplamain che l’emprima lingua estra ch’ins emprenda è ina lingua naziunala. E pir suenter duessan ils uffants emprender ina lingua economica», declera il cusseglier naziunal da la Surselva. Era per el èsi cler ch’il Cussegl federal ha gì dad intervegnir en questa discussiun: «Sche ils chantuns na fan betg lur duair, èsi enendretg che la Confederaziun surpiglia la responsabladad gist qua, ch’i va per la coesiun naziunala.»

Meds da la SSR SRG repartids a favur da las minoritads

Da discutar ha era dà l’iniziativa 200 francs bastan per la SSR SRG. «Quai è tenor mai ina iniziativa malsegira», di Anna Giacometti. Sch’ins stoppia cumenzar a spargnar tar la SSR SRG, ha ella tema che l’emprim vegnia spargnà en las regiuns cun linguas minoritaras, dimena en il Grischun ed il Tessin. Era per il cusseglier naziunal da la Surselva, Martin Candinas èsi cler: «La SSR SRG è l’instituziun mediala per infurmaziuns che sa stenta da porscher in barat cultural tranter las quatter regiuns linguisticas. E qua èsi cler, sche nus scursanin las contribuziuns, datti pli paucas infurmaziuns ed emissiuns, ma era damain furmaziun e scolaziun. I dat pli pauca purschida en tut las linguas naziunalas. Ma la SSR SRG è obligada da procurar per ina purschida eguala per tudestg, franzos e talian ed ina buna purschida per rumantsch.»

Entant che la populaziun da la Svizra tudestga procura per radund 73 % da las entradas da la Serafe (Romandie: 23 %, Tessin: 4 % e la part rumantscha: 1 %) vegnan ils meds da la SSR SRG repartids a favur da las minoritads: SRF 46 %, RTS 33 %, RSI 20 % e RTR 2 %). «Quai èn tut facturs che mussan che las minoritads linguisticas profiteschan surproporziunalmain da la SSR SRG», declera Martin ­Candinas.