Nair sin alv – adina pli pauca naiv

L’Institut per la perscrutaziun da la naiv e da las lavinas (SLF) ha lantschà in nov model cun il num SPASS (Spatial Snow climatology for Switzerland, guarda box) che gida da mussar ed analisar il svilup da la quantitad da naiv en l’entira Svizra. «Enfin uss avain nus adina be gì las datas da singulas staziuns da mesiraziun. Quai n’era a lunga vista betg satisfaschant,betg per la scienza e betg per las dumondas or da la sparta economica sco las destinaziuns da turissem u inschigners per pudair calcular quanta chargia ch’in tet sto pudair purtar», declera Christoph Marty, il collavuratur scientific responsabel per quest nov model dal SLF.

La segunda raschun per quest model è da pudair far in rapport or da la perspectiva idrologica, declera il scienzià: «La naiv è la fin finala aua. Sche nus vulain savair quanta aua che cula en il Rain, na basta betg da savair be quanta naiv ch’igl ha dà ad Arosa ed a Tavau, mabain lura stuain nus savair quanta naiv ch’igl ha dà en tut ils lieus en l’intschess idrologic dal Rain.»

Otg centimeters damain per decenni

«Il resultat da quest model n’ans ha betg fatg surstar», declera Christoph Marty. «La tendenza ch’i dat adina pli pauca naiv avevan nus era constatà grazia a las singulas staziuns da mesiraziun.» Ma positiv saja ussa per el ch’els possian demussar cun quest model la tendenza sur l’entira surfatscha da la Svizra.

Il model SPASS ha demussà ch’igl ha dà en media otg centimeters damain naiv per decenni, mesirà mintg’onn durant ils mais da november fin avrigl. Cun quest model han ils scienziads dal SLF pudì simular il svilup da la quantitad da naiv en l’entira Svizra dapli il 1962. Els han uschia constatà che la media da la quantitad da naiv è sa reducida marcantamain en tschertas autezzas. «Uschia vesain nus qua cleramain las consequenzas da la midada dal clima», declera il collavuratur scientific.

Quintà en cifras absolutas na vesì betg ora uschè mal en la Bassa. Là è la quantitad da naiv sa reducida en media per pli pauc ch’in centimeter per decenni. Ma quai na saja n’era betg surprendent, cunquai che la Bassa n’haja anc mai gì propi blera naiv, uschia il scienzià. «En las muntognas, là nua ch’i dat era la pli gronda massa da naiv, è la media però sa diminuida per plirs centimeters.»

Resultats sumegliants en l’Austria

Entant che la Svizra ha pir ussa quest nov model, è l’Austria var diesch onns oravant ed ha gia elavurà ina metoda da mesirar, analisar e far prognosas da la quantitad da naiv, conceda Christoph Marty. «Nus essan stads cuntents or da la vista da la scienza ch’ils resultats cunzunt en il territori dal cunfin èn magari sumegliants.» Quai mussia ina buna qualitad da la lavur scientifica, sche dus differents models vegnian la fin finala als medems resultats, declera el.

Grazia als resultats da quests models han ils scienziads, ils idrologs sco era las meteorologas dapli segirezza cun far prognosas e stimar quanta aua ch’i dat en tgeninas regiuns, declera il responsabel dal SLF vinavant. «Bun è ussa che nus pudain dir perfin en milliliters quanta aua ch’ins po spetgar suenter la bunatscha. Per exempel avain nus quest onn, areguard il livel da l’aua dal Lai Bodan ch’era la primavaira gia zunt bass, pudì dir ch’i na cula betg pli blera aua giu da las muntognas, perquai ch’i n’aveva betg dà blera naiv.» Entant è il lai puspè s’emplenì grazia a la plievgia da l’entschatta da questa stad.

Las infurmaziuns dal nov model vegnan da bun cunzunt er a quella glieud che ha da valitar situaziuns actualas en cas da privels natirals. Las datas giajan a l’Uffizi federal d’ambient sco er a MeteoSvizra, declera Christoph Marty. «Las datas èn publicas ed èn era gia vegnidas duvradas per differents studis.»

La valitaziun e l’analisa vegn fatga a maun

Era sch’ils resultats da tut las staziuns da mesiraziun van uss automaticamain en il model, dovri en futur persunal che sa fatschenta cun las datas. «D’ina vart dovri spezialists tar MeteoSvizra che genereschan las datas necessarias per pavlar il model, lura spezialists dad IT che guardan ch’ils servers ed ils sistems funcziuneschan e da l’autra vart dovri scienziads che valiteschan ed analiseschan ils resultats, cunzunt lura cur ch’i dat puspè cas extraordinaris che procuran per bleras dumondas», declera il scienzià e responsabel per quest model dal SLF Christoph Marty.