Commentari

Cuira senza cudeschs

parter

Duas chaussas usitadas han mancà a quests Dis da litteratura: Domat e cudeschs. È quai nausch? Betg exnum. La dumonda è simplamain, sche Cuira empè da Domat po satisfar, ubain sche la performanza remplazza ussa per adina ils cudeschs rumantschs a quest festival litterar.

L’emprim il lieu: La tempra en la Postremise a Cuira è ina autra ch’en la sala Tircal a Domat. La glieud ha per exempel damain plaz durant ina represchentaziun en sala. En il foyer èsi da seser da stretg per baiver café u mangiar tschaina. Quai po era esser in avantatg. Uschia discurran ins era ina giada cun insatgi auter che be adina cun ils medems enconuschents.

Per il punct culminant – il teater «Bab, siu archiv ed jeu» – è il plaz stà stgars ed intgins aspectaturs ed aspectaturas han stuì star en pe per pudair guardar il toc. Tut tenor po questa stgarsezza era augmentar l’exclusivitad. I mussà quant tschertgà ch’in tal toc da teater po esser.

Cuira u Domat? Domat u Cuira? Ils organisaturs dals Dis da litteratura ston pasantar bain, sch’els vulan propi laschar crudar dal tuttafatg Domat. Il lieu è gea s’etablì sco marca en il mund rumantsch – in zichel sco la messa da cudeschs a Frankfurt per la litteratura tudestga. En pli ha la vischnanca burgaisa da Domat sponsurà a moda fidada il Premi Term Bel. Gliez na fa ella betg pli, sch’il festival resta en l’avegnir a Cuira. Ma forsa fissi gea pussaivel da manar atras ils Dis da litteratura alternond – per il Premi Term Bel mintga dus u trais onns a Domat ed uschiglio a Cuira.

Cardinala n’è la dumonda dal lieu dentant betg, gliez è sa manifestà questa fin d’emna. Il public rumantsch che s’interessescha per litteratura vegn a tadlar las discussiuns da podi e guardar ils spectaculs, n’emporta betg sch’igl è a Cuira u a Domat.

A la curta èn vegnids questa giada ils cudeschs – sin donn e cust da las performanzas. Ma forsa para quai be a prima vista uschia. Las performanzas che han fatg furora durant quests Dis da litteratura èn stadas quellas dad Asa ­Hendry e da Flurina Badel, pia duas persunas che han publitgà ils ultims mais cudeschs brisants: davart la mancanza d’abitaziuns ubain traumas tranter generaziuns en l’agricultura da muntogna. En quel senn n’èn ils cudeschs betg vegnids bandischads, els han simplamain fatg plaz ad ina moda pli attractiva da preschentar litteratura che be cun prelecziuns magari in pau sitgas.

Il tema da la «performanza» ha en pli dà pais a furmas litteraras che stattan uschiglio en la sumbriva dal cudesch etablì. Dapli attenziun ha percunter chattà il scriver performativ da dramaturgas u reschissurs. Memia savens va numnadamain en emblidanza che scriver teaters, gieus auditivs u scenaris pretenda gist tanta forza creativa sco da scriver in cudesch. Ed i n’è betg dad emblidar che gist teaters cuntanschan mainsvart in public pli grond che las pitschnas ediziuns da cudeschs rumantschs.