L’ultim muglin da Müstair svanischa

Il Muglin d’immez – ün da tschinch muglins da temp vegl a Müstair – vain sbodà quist inviern causa seis nosch stadi. El es stat in funcziun fin i’ls ons 1950 cun forza idraulica ed in seguit per amo var 20 ons cun ün indriz electric. In avegnir esa previs da realisar ün pumptrack sün quella parcella.

parter

Suot il sviamaint a Müstair as rechatta ün edifizi chi para sco ün pa pers tanter il camping e la prada. Eir il stabilimaint svess nu fa propa buna figüra, es magara falomber e l’üna o l’otra fanestra nun es plü dal tuot intacta. D’üna vart as preschainta l’edifizi sco üna veglia chasa engiadinaisa, da l’otra vart sco ün pitschen indriz industrial da la mità dal 20avel tschientiner. Vis da dadoura nu tradischa hozindi plü inguotta da la funcziun oriunda da quista chasa. Tant la rouda da muglin sco eir ün aual nu sun plü d’intuorn.

Pro quist stabilimaint as tratta dal Muglin d’immez, chi gnarà però bainbod sbodà causa seis nosch stadi. Sün quella parcella esa previs chi gnia realisà il prüm pumptrack in Val Müstair. Per quel daja pel mumaint ün crowdfunding (la FMR vaiva rapportà in avuost d’ingon).

Sco prüm cun aua, lura cun forza electrica

«L’ultima jada cha’l Muglin d’immez es stat in funcziun cun agüd d’aua, sarà stat i’ls ons 1957/58. Daspö quels ons furnischa il PEM – dimena l’impraisa electrica in possess dal Cumün da Val Müstair – avuonda energia, e’l Muglin d’immez es in seguit gnü electrifichà», disch Valentin Pitsch. Il magister pensiunà da Müstair ha dürant ils ultims ons fat üna pitschna retschercha davart ils muglins illa Val Müstair ed ha pudü quintar a la FMR qualche fats davart il Muglin d’immez.

Cun quist müdamaint da forza idraulica sün forza electrica s’ha lura eir müdada la cumparsa da l’edifizi, perquai chi’d es gnü fabrichà dürant la fin dals ons 1950 l’annex modern cul nouv muglin electric. «La chasa es statta in possess da la famiglia Prevost. L’ultim mugliner, nempe Benedict Prevost, ha gestiunà quel muglin electric fin a sia mort la fin dals ons 1970», declera Valentin Pitsch. El agiundscha cha a partir da là nu s’haja plü mieut gran i’l Muglin d’immez e cha l’edifizi es stat dürant decennis amo ün magazin per depositar gran.

La Lavada

Intant ch’illa part istorica esa massa privlus per entrar, ha la FMR l’eivna passada amo pudü ir a dar ün sguard illa part plü nouva dal Muglin d’immez. A l’intern as chatta eir amo pacs sachs da gran quasi vöds. E perfin l’indriz electric per moller il gran es amo adüna installà, però cuvernà d’üna grossa vetta da puolvra e cun miclas da gran. Ma co ha uossa quist muglin immez la prada da Müstair funcziunà avant l’electrificaziun?

Cha’l Muglin d’immez as rechattà là ingio ch’el sta, quai vaiva tuottüna seis motiv: Sco cha’l nom tradischa fingià, nu’s trattaiva pro’l Muglin d’immez da l’unic muglin a Müstair. In tuot daiva plü bod tschinch roudas da muglin. Quatter da quellas roudas sun gnüdas missas in funcziun da l’aua d’ün chanal artificial, chi’d es gnü fabrichà parallel al Rom. «Quist’aua gniva nomnada La Lavada ed ha miss in funcziun quists indrizs lung il chanal. L’aua gniva inchaschada circa là, ingio chi’s rechatta hozindi la ditta Lico, i’l territori Palü d’Adaint. In vicinanza da la Clenga es La Lavada darcheu imboccada i’l Rom», declera Valentin Pitsch.

Tschinch roudas da muglin

La Lavada – il chanal es intant eir gnü impli sü per gronda part e nun es plü visibel – mettaiva in movimaint las roudas da muglins, resgias e fuschinas. Il prüm quella dal Muglin aintasom – davart quel nun es plü bler cuntschaint – e lura quella dal Muglin d’immez. In seguit ha l’aua eir amo miss in funcziun il muglin e la resgia da cumün, chi’s rechattaiva là ingio chi’d es hozindi la scoula da Müstair. I’l territori Purtatscha vaiva amo la clostra seis agen muglin, il qual es plü tard gnü fabrichà intuorn sco fuschina da farrer. Il tschinchavel muglin da Müstair as rechattaiva da tschella vart dal Rom, pro la Clenga, ed i’s trattaiva d’ün muglin da puschas. In quel indriz, chi gniva miss in movimaint cun forza idraulica, as separaiva il sem da la puscha.

Tenor il Cumün da Val Müstair, chi’d es in possess dal Muglin d’immez, nun es la data per sbodar l’edifizi amo definida, causa chi s’ha amo da far üna sanaziun da substanzas veglias. Ma id es previs da sbodar il muglin amo dürant quist inviern chi vain. Uschea chi svanischa lura eir l’ultima perdütta da quist anteriur sistem vegl da muglins a Müstair.