Ina dispita senza fin pervia da staziuns da chargiar e-autos
Da Tusaun fin Valragn sa dispitan las vischnancas cun las ovras electricas. Ston lezzas installar sin agens custs lingias pli fermas per chargiar e-autos? Las vischnancas dian, gea, ellas èn obligadas. Las ovras sa dostan e dian che quai fiss bler memia char. Las dretgiras sa fatschentan dapi quatter onns cun la dumonda. Las examinaziuns, tant tecnicas sco giuridicas, na piglian nagina fin.
Ina brava purziun malizia, oz discurriss’ins forsa da raffinezza, èsi dad attestar als babuns da las vischnancas da Tusaun fin Spleia. En ils onns 1950 han els negozià cun las ovras electricas. Lezzas han survegnì concessiuns per nizzegiar l’aua. Persuenter han ellas stuì s’obligar tranter auter da trair lingias d’electricitad fin tar mintga chasada – sin agens custs. Las chasadas e vischnancas han uschia survegnì lingias «gratuitas».
Il contract suttascrit avant 70 onns vala anc oz. Dapi radund diesch onns datti dentant rizraz. La raschun: l’electromobilitad. Per chargiar autos dovri per part lingias pli fermas. La Corporaziun da vischnancas Rain Posteriur è da l’avis che las ovras sajan obligadas da procurar che las lingias bastian era per chargiar e-autos. Las Ovras Rain Posteriur èn da l’avis ch’il contract n’includia betg talas lingias. Ellas refusan da surpigliar ils custs.
In protocol decisiv
Avant quatter onns ha la corporaziun da vischnancas perquai purtà plant a la Dretgira administrativa. Lezza ha prendì sut la marella il vegl contract. Ella ha intercurì, sche las duas partidas èn a sias uras insumma stadas perina u per duvrar il jargon giuridic, sch’i ha dà ina uschenumnada «übereinstimmende Willensäusserung».
Gea, gliez saja il cas, è stada la conclusiun da la dretgira che ha dà raschun il 2024 a la corporaziun. Las ovras sajan stadas conscientas che quest servetsch dad installar lingias tar mintga chasada giaja «ordvart lunsch». Quai resorta d’in protocol da sesida dal 1953 durant las negoziaziuns. En la sesida ha insatgi remartgà che lingias tar mintga chasada saja en sasez ina pretensiun bunamain stravagada. Las ovras pudessan gea simplamain manar ina lingia fin ad in tschert punct en mintga vitg e betg tar mintga singula chasada.
Tuttina hajan las ovras acceptà l’obligaziun e suttascrit il contract, ha constatà la Dretgira administrativa. I saja dal reminent era da lez temp gia stà cler che l’adiever da current electric creschia fermamain en l’avegnir.
Nagin café – mabain in principi giuridic
Questa vista ha confermà il matg passà era il Tribunal federal suenter che las ovras han recurrì cunter la sentenzia da l’emprima instanza. Las ovras sajan a sias uras stadas perina e d’accord da manar lingias tar mintga chasada e quai valia era per lingias che satisfan a l’electromobilitad, scrivan las derschadras ed ils derschaders da Losanna.
En in auter punct ha il Tribunal federal dentant dà raschun a las ovras. I va per in principi giuridic che tuna in zichel curius – in pau sco ina sort da café – e sa numna: «clausula rebus sic stantibus». Tenor questa clausla latina po in contract vegnir midà encunter veglia d’ina partida, sch’i capita insatge imprevisibel, inevitabel e che mida la situaziun da partenza da funs ensi. Questa midada sto era disturbar a moda gravanta l’equiliber tranter prestaziun e cuntraprestaziun definida en in contract.
Tegn il contract dals babuns?
È la e-mobilitad ina tala midada extraordinaria? Ha questa nova tecnologia midà la situaziun dapi ils onns 1950 en tala moda ch’il contract stuess vegnir midà? Custa quai propi bler memia bler dad installar lingias d’electricitad ch’èn fermas avunda per chargiar autos? Il Tribunal federal n’ha betg respundì questas dumondas. El ha be constatà che la preinstanza avess stuì examinar quai da radent. Losanna ha perquai renvià il cas a la preinstanza che sa numna en il fratemp Dretgira superiura.
Lezza sto uss l’emprim sclerir blers detagls tecnics, per exempel quant autas che las capacitads da las lingias veglias èn insumma e cumparegliar cun las capacitads ch’i basegna per chargiar autos. Pir sche tuts detagls tecnics èn sclerids, po la dretgira prender la decisiun giuridica davart la «clausula rebus sic stantibus». Lura sa decida, sch’il vegl contract, negozià dals babuns da las valladas dal Rain Posteriur, sto vegnir midà – u sch’el vala era per il temp da l’electromobilitad.
«I va per custs fitg auts»
Tgi paja las lingias per l’electromobilitad? Tant las ovras sco era las vischnancas tranter Tusaun e Valragn spetgan vess sin il verdict da las dretgiras. I giaja segir anc in u dus onns enfin che las dretgiras hajan decidì definitivamain, quinta Martin Cantieni. El è president da la Corporaziun da vischnancas Rain Posteriur. «Ma igl è ina impurtanta dumonda. I va per custs fitg auts. Adina dapli persunas dovran ina colliaziun pli ferma, sch’ellas cumpran in auto electric e ston pudair chargiar quel a chasa.»
Ma tge custa insumma dad installar ina lingia d’electricitad ch’è ferma avunda per chargiar autos? «I dependa fitg da la staziun per chargiar electromobils e da las lingias existentas, sche ed en tge autezza ch’i dat custs supplementars per ina colliaziun», respunda Jürg Flückiger da las Ovras electricas Rain Posteriur. Da dir quai a moda pauschala per chasadas cun staziuns da chargiar autos na saja betg pussaivel. Ma sche pliras chasadas en ina via dovrian staziuns da chargiar autos, lura saja quai savens necessari dad enfirmir la rait d’electricitad gist sin tuts stgalims, quai che chaschunia auts custs. Per part stoppian lura cabels vegnir remplazzads gia pli baud cun lingias pli grondas che basegnian perfin bischens pli gronds sut las vias. (fmr/vi)
Gust da leger dapli?