«La qualità da vita per famiglias es enorma»
Ir davent sco giuvnots per scolaziun e fuormaziun e lura tuornar cun famiglia darcheu in Engiadina. Quist giavüsch han bleras giuvnas Engiadinaisas e giuvens Engiadinais. Uschea eir ils trais frars Florinett da Scuol chi sun tuots tuornats cun lur famiglias in Engiadina Bassa.
«Füssa pussibel per Tai da viver üna jada in Engiadina?», ha dumandà Andrea Florinett da Scuol cur ch’el ha imprais a cugnuoscher quella jada a si’amia chi’d es uossa eir sia duonna. El ha adüna gnü increschantüm per l’Engiadina Bassa ed uschea esa adüna stat evidaint per el da bandunar l’Engiadina per scolaziun, ma eir da vulair tuornar üna jada cun sia famiglia. In duos etappas es el stat in tuot desch ons giò la Bassa, tanteraint è’l tuornà ün temp a chasa per far sport da professiun. Uossa viva’l daspö desch ons cun sia famiglia e seis duos uffants a Scuol. «Eu n’ha spettà il dret mumaint per tuornar culla famiglia in Engiadina», quinta Andrea Florinett. E cur chi s’ha datta l’occasiun saja tuot i magara svelt, declera’l.
«Eu n’ha spettà il dret mumaint per tuornar culla famiglia in Engiadina.»
Andrea Florinett
Il giavüsch da tuornar ünsacura
Eir ils duos frars plü giuvens dad Andrea Florinett, nempe Adrian e Roman Florinett, han bandunà l’Engiadina per scolaziuns. Els vivaivan il prüm dafatta insembel in üna cumünanza d’abitar a Turich. Scha mâ pussibel tuornaivan els la fin d’eivna in Engiadina obain per far sport o lura per ir a chatscha in Val S-charl. Eir per els d’eira plü o main evidaint da vulair tuornar ünsacura – il plü tard culla famiglia ed avant cha’ls uffants van a scoula – darcheu in Engiadina.
La gronda sfida d’eira da chattar üna buna plazza da lavur e natüralmaing eir ün’abitaziun. Adrian Florinett es lura eir stat il prüm dals frars Florinett chi’d es tuornà in patria. «Eu n’ha tscherchà var duos ons üna plazza da lavur adattada», quinta’l. Cha las bunas plazzas per quels chi hajan vöglia da tuornar sajan raras, declera’l. Dal 2015 esa lura stat uschè inavant. «Il prüm vaiva bod ün pa invilgia cha meis frar Adrian ha pudü tuornar a Scuol», disch Andrea Florinett. Ma eir pro el e sia famiglia esa lura i svelt. Tuots duos sun tuornats davo desch ons a l’ester, respectivamaing giò la Bassa.
Vivü 17 ons a Turich
Il plü lönch ha tgnü oura Roman Florinett da tschella vart dal Pass dal Flüela. El ha vivü 17 ons a Turich e contuorns ed ha fat carriera sün banca. Ma cun famiglia es creschü eir pro el il giavüsch da tuornar, tantplü cha eir sia duonna ha ragischs in Engiadina Bassa, eir sch’ella es creschüda sü in ün oter chantun da la Svizra. «Eu vaiva üna fich buna plazza giò la Bassa», quinta’l. In Engiadina ha’l pudü definir svess – insembel cul cussagl administrativ e la direcziun da la banca – il cuntgnü e las circunstanzas da sia plazza da lavur. Cha sainza famiglia füssa’l plü co facil restà giò la Bassa, declera’l. Ch’el haja gnü üna gronda rait da contacts da lavur e chi til manca schon ün pa da far giò la saira cun ün collega per üna biera e pudair discuorrer sur dal muond da raps e finanzas. «Tü hast güsta surgni amo la storta», disch Andrea Florinett a seis frar il plü giuven chi viva uossa daspö trais ons in Engiadina Bassa.
Qualità da vita attractiva
Ma che es lura propa quista magia da tuornar a viver in Engiadina? Esa propa il prüm dad ir davent, per verer la bellezza da la patria? – «La qualità da vita in Engiadina es enorma», resümescha Andrea Florinett. Da pudair ir our d’chasa ed esser immez la natüra cun tuot sias pussibiltats da far sport, es per el ün grond avantag. «E lura vain pro amo tuot l’infrastructura a Scuol: Nus pudain ir culs skis e far passlung, pudain giovar a hockey in üna halla, vain differentas pussibiltats per nodar e far wellness … Quai nun exista giò la Bassa uschè concentrà in ün lö», agiundscha Roman Florinett. Sco cha Adrian Florinett quinta, as stopcha giò la Bassa adüna viagiar il prüm ün toc per trar a nüz las differentas sportas da sport e temp liber. A Scuol as ragiundscha tuot cul velo o a pè. El manzuna ün ulteriur argumaint chi pled per l’Engiadina: «Quia as poja laschar ir ils uffants our d’chasa sainza stuvair adüna controllar ingio chi sun, che chi fan e cun chi chi discuorran.» El gioda eir da pudair tuornar a chasa a mezdi e pudair mangiar giantar culla famiglia. «Quai nu d’eira pussibel giò la Bassa», declera’l.
«Nus stuvain predschar quai cha nus vain», disch Andrea Florinett. El manzuna eir cha a Scuol sun las famiglias dals trais frars fich dastrusch als genituors: «Nona e bazegner han plaschair cha nus eschan quia ed els han adüna temp per nus e guardan suvent da tuot ils tschinch uffants.»
Ma daja lura insomma alch chi tils manca in Engiadina? – «Forsa eir la pussibiltà da pudair ir mincha di a chatscha», quinta Roman Florinett. Ch’el giodaiva ferm la pussibiltà da pudair ir svelt sur cunfin a chatscha. «Ma il rest da la Svizra nun es our dal muond», disch Andrea Florinett. Ch’els hajan blera parantella giò la Bassa e cha perquai hajan els la pussibiltà da passantar cur chi vöglian üna fin d’eivna dadour l’Engiadina. «In cità es però tuot plü svelt ed agità, uschea cha nus tuornain adüna darcheu jent a chasa», agiundscha Adrian Florinett.
Per Roman Florinett d’eiran eir las pussibiltats d’aigna proprietà d’abitar ün argumaint per tuornar in patria. Cha in Engiadina Bassa sajan quistas pussibiltats adüna amo megldras co in vicinanza da Turich.
«In Engiadina sun las bunas plazzas da lavur limitadas, giò la Bassa s’haja in mincha cas daplü pussibiltats.»
Adrian Florinett
Ir a chatscha insembel in Val S-charl
Ed apropos chatscha: Ils trais frars Florinett sun natüralmaing eir chatschaders. Il temp da chatscha passaintan els insembel in Val S-charl. «In chamonna vaina plazza per tuot la cumpagnia», disch Adrian Florinett ed agiundscha, cha quai sajan adüna bels mumaints eir insembel culs uffants. Cha inschinà, dürant l’on, nu saja il contact uschè enorm, oter co pro las festas da famiglia. Adrian e Roman Florinett giovan insembel a hockey pro’ls seniors dal CdH Engiadina. E minchatant fan Andrea ed Adrian üna gita cul bike cun lur uffants.
In Engiadina Bassa han ils trais frars Florinett eir blers amis e collegas chi sun dal rest eir tuornats cun famiglias in Engiadina. E cha quia as cugnuoscha simplamaing a minchün. «Quai nun es adüna be ün avantag», disch Roman Florinett cun ün surrier, «uschea sa minchün precis che cha l’oter fa.» El vezza eir tscherts avantags ill’anonimità giò la Bassa. Seis frar Adrian Florinett invezza cuntradischa: «A Turich s’esa be ün nomer. Nus nu cugnuschaivan gnanca a tuot noss vaschins in chasa», declera’l. El vezza plütost il marchà da lavur sco avantag i’l rest dal territori svizzer: «In Engiadina sun las bunas plazzas da lavur limitadas, giò la Bassa s’haja in mincha cas daplü pussibiltats.» Cha eir la paja saja giò Turich natüralmaing plü ota, disch el cun persvasiun. Per tuots trais haja la qualità da vita in Engiadina daplü valur co il salari.
Gust da leger dapli?