Origen survegn dapli – ma betg tant sco giavischà

Il zercladur 2025 ha la Nova Fundaziun Origen dumandà la Regiun Alvra per dapli sustegn finanzial. Per la perioda  2026 – 2029 avess l’instituziun da cultura cun sedia a Riom gugent quintà cun annualmain 300 000 francs da la regiun (guarda box), vul dir da las vischnancas. Tenor la clav da distribuziun da la Regiun Alvra fiss la summa sa cumponida suandantamain: Il Surses sco vischnanca da domicil dad Origen contribuescha la mesadad e las ulteriuras vischnancas Albula / Alvra, Bravuogn Filisur, Lantsch, Schmitten e Vaz, pajan la summa restanta en proporziun a lur populaziun.

En il decurs da l’onn 2025 han las vischnancas pertutgadas tractà la proposta. Approvada è ussa – suenter tut las decisiuns communalas – ina summa annuala da radund 244 000 francs a favur dad Origen. Da sis vischnancas n’han trais betg dà suatientscha a la dumonda.​

In NA ed in GEA da Vaz

Tenor la calculaziun proponida da la Regiun Alvra avess Vaz, la vischnanca cun la pli gronda populaziun, gì da contribuir annualmain radund 72 000 francs – memia bler per la maioritad dal cussegl communal da Vaz. Ils 16 da settember 2025 ha quel decidì da refusar la proposta da la regiun.

«Nus appreziain la lavur che Origen fa. Igl è in’instituziun da cultura zunt innovativa», ha Maurin Malär ditg a la sesida dal cussegl communal ch’è vegnida registrada sco usità. Il president communal ha preschentà a quella chaschun la cuntraproposta da la suprastanza. Origen creeschia cun sia purschida ina valur era per la vischnanca Vaz e saja damai degna da vegnir sustegnida, ma la summa saja fitg auta: «Per l’ina èn ils meds finanzials da la vischnanca limitads e pliras investiziuns pli grondas gia planisadas per ils proxims onns. Per l’autra organisescha Origen plitost paucas occurrenzas a Lai ed en la vischnanca Vaz.»

Malgrà quai ha la suprastanza communala proponì in auzament da las contribuziuns. Fin uss ha Vaz numnadamain pajà radund 21 000 francs ad onn. Il cussegl communal ha la finala approvà la proposta da la suprastanza d’augmentar la contribuziun annuala sin 35 000 francs, pia circa la mesadad da la summa dumandada.

NAs da Bravuogn Filisur e Schmitten

Ina sumeglianta argumentaziun ha era la suprastanza communala da Bravuogn Filisur applitgà. Quella ha numnadamain refusà tant la summa proponida – prest 24 000 francs – sco er in augment en general. Ins restia tar la contribuziun annuala da 12 000 francs sco fin uss, uschia il president communal Luzi C. Schutz envers la FMR: «Origen è ina buna chaussa che nus sustegnain gugent. Il budget da cultura è però gia al limit. E sche nus auzain la contribuziun per Origen, fissi era d’augmentar quellas per autras instituziuns ed uniuns.»

Bravuogn Filisur, la quart gronda vischnanca da la Regiun Alvra suenter Vaz, Surses ed Albula / Alvra, ha pia refusà la dumonda. Ed il medem vala era per la pli pitschna vischnanca, Schmitten. Quella sa chatta actualmain en ina situaziun finanzialmain difficila e tracta in’eventuala fusiun cun Tavau. Damai na vegnia ina contribuziun a favur dad Origen actualmain betg en dumonda, sco ch’il president communal Marc Fürsinger ha ditg a la FMR: «Ils ultims onns ha Schmitten bain sustegnì Origen cun ina pitschna summa. Considerond nossas finanzas avain nus dentant decidì da sistir cumplettamain questas contribuziuns.»

GEAs da Lantsch, Albula / Alvra e Surses

A Lantsch n’ha la dumonda dad Origen percunter procurà per naginas discussiuns. La radunanza communala dal 1. d’october 2025 ha approvà cun 20 cunter ina cuntravusch il credit necessari per contribuir annualmain radund 13 900 francs durant ils proxims quatter onns. Cun quai dublegia la vischnanca prest sia contribuziun. Ils ultims onns ha Lantsch pajà mintgamai radund 7 200 francs.

In augment considerabel ha entant era la vischnanca da Surses approvà senza discussiuns. Ils 15 da december 2025 ha la radunanza communala numnadamain ditg GEA cun 67 cunter duas vuschs al preventiv 2026 che cumpiglia er ils 150 000 francs annuals per Origen. Fin uss ha la vischnanca da Surses pajà annualmain 75 000 francs, sco ch’il president communal Daniel Wasescha ha ditg envers la FMR.

Sco ina da las davosas vischnancas ha plinavant er Albula / Alvra decidì l’emna passada d’augmentar considerablamain sia contribuziun, sco ch’il president communal Daniel Albertin ha confermà envers la FMR: «Nus suandain la proposta da la Regiun Alvra, pia da contribuir annualmain radund 34 000 francs.» Ultra da la vischnanca da Surses dublegia pia er Albula / Alvra ses sustegn finanzial. Fin ussa hajan ins pajà var 17 000 francs ad onn ad Origen, uschia Daniel Albertin.

«Nus essan fitg cuntents»

A la fin dals quints s’augmentan pia las contribuziuns da la regiun per Origen, malgrà pliras refusas. Fin ussa muntava la summa totala da las vischnancas a stgars 135 000 francs (tenor la calculaziun da la FMR, guarda era la box). Tut en tut sa Origen pia quintar cun bun 100 000 dapli ils proxims quatter onns, in resultat allegraivel per Giovanni Netzer: «Nus essan fitg cuntents. Igl è in sustegn considerabel ed impurtant, cunzunt en vista da las dimensiuns da nossa regiun.» Ins na sa chattia numnadamain betg en ina metropola, mabain en ina val laterala.

Per il mument mancan pia be pli las suttascripziuns sin la cunvegna da prestaziun, sco che Mirko Pianta ha confermà envers la FMR: «Quella è dal reminent gia preparada.» Ed alura fetschia la regiun probablamain la primavaira 2026 l’emprim pajament, uschia il mainafatschenta da la Regiun Alvra che fa en quest cas l’intermediatura per las vischnancas.